Wat is vergeving?

Even terug naar de blog over de film Mission: Joy. Wat mij daarin namelijk heel erg raakte, maar in die blog niet noemde, was de opmerking van Desmond Tutu over lijden. Ik citeer: “Je kunt de vreselijkste omstandigheden overleven, zonder er beschadigd uit te komen, niet gebroken, maar vol goede wil om goedheid en mededogen te verspreiden. Nelson Mandela geloofde dat de vijand afgemaakt moest worden. Dat was de man die gevangen genomen werd. Hij gaat naar Robben eiland en wordt daar mishandeld. Hij heeft daar 27 jaar gezeten. Veel mensen zouden zeggen: 27 jaar verspild. Nee, dat lijden in de gevangenis heeft hem grootmoediger gemaakt. Hij was bereid te luisteren naar de andere kant. Om te kijken naar de mensen die hij als vijand zag. In zekere zin kan lijden, zelfs intens lijden nodig zijn om mededogen te ontwikkelen.”
Nu kun je zeggen: ”Ja maar, dat was Mandela, dat is een uitzondering. Dat was een heel bijzondere man.” En inderdaad, Mandela was een heel bijzondere man. Daarom werd hij ook president. 

Maar precies hetzelfde principe geldt ook voor heel ‘gewone’ mensen.
Een prachtig voorbeeld hiervan is te zien in de aflevering van 7 juni van de serie ‘Recht in de ogen’. Ik zag daarin een interview met een vrouw die een gesprek had gehad met de ex-vriend (G) van haar zus (N). Deze man, een marinier en VN veteraan, die uitgezonden was geweest naar Cambodja, zit een gevangenisstraf uit van 12 jaar met t.b.s. vanwege de moord op die zus. Ik citeer beurtelings de interviewer en de vrouw. 

Interviewer: “Hoe is de ontmoeting met de moordenaar van je zus tot stand gekomen?”
Vrouw: “Dat was een heel innerlijk gevecht dat vele jaren heeft geduurd. Nadat het leven heel zwaar voor me werd, ben ik veel innerlijk werk gaan doen, persoonlijke ontwikkeling en ik merkte dat daardoor bij mij iets ontstond, het woord vergeving. Doordat ik mezelf steeds meer kon zien dus, gebeurde dat ook in mijn omgeving, dus ook bij G. Ik voelde behoefte om dat naar hem uit te spreken en dat heeft me ontzettend veel gebracht.”
Interviewer: “Hoe was de ontmoeting?”
Vrouw: ”Hij was heel zenuwachtig en heeft heel lang getwijfeld. (…) Veel emoties.” Ze laat de op haar arm getatoeëerde naam van haar zus zien en zegt: “G keek daar heel lang naar en zei toen: ““Het lijkt nu net alsof ik naar de arm van N kijk.”” Achteraf blijkt, dat dit de eerste keer was na al die jaren dat hij de naam van N. weer genoemd heeft. Ik kon hem op dat moment zien met de ogen van mijn zusje. En dat heb ik niet gekund tijdens de relatie. Tijdens de relatie had ik altijd weerstand en dacht ik: ““Het klopt niet.”” En nu kon ik voorbij het gedrag kijken en de liefde voelen die zij voor hem heeft gevoeld. Dit heeft me dichter bij haar gebracht. Ik geloof dat ieder mens in zijn kern iets puurs heeft, iets zuivers. Ieder baby’tje wordt zo geboren. Alleen sommigen zijn daar heel ver van verwijderd geraakt en die doen dingen die gruwelijk zijn, wat niet goed te praten is, maar ik geloof dat als zo iemand weer in contact kan komen met dat vlammetje in zijn hart, dat je dan weer een stapje dichterbij bent naar een liefdevollere wereld.”
Interviewer: “Hoe eindigde het gesprek?”
Vrouw: “Ik vroeg wat hij zag als hij in mijn ogen keek. Hij zei dat hij liefde en vrijheid zag. Het moet een onderdeel zijn van zijn binnenwereld, anders zou hij het niet hebben kunnen zien in mijn ogen. En dat heb ik hem meegegeven.”

Een prachtig en geloofwaardig verhaal. Maar het zet me opnieuw aan het denken over vergeving. Want wat ís vergeving nu eigenlijk? Ik begin het hoe langer hoe meer een misleidende term te vinden. Wie of wat wordt er nu eigenlijk vergeven? Als je zegt: “Ik vergeef het ” suggereert dit dat het om de daad gaat. De pijnlijke daad wordt door de vergeving min of meer weggewist. Maar de vrouw in het interview zegt met nadruk dat de gruwelijke daad niet goed te praten is. De daad is en blijft slecht en ook de gevolgen van de daad (voor de ouders en het zusje) zijn en blijven uiterst pijnlijk. Daar valt helemaal niets aan te veranderen. Je kunt hooguit nagaan hoe je hiermee het beste kunt omgaan.
Toch zegt ze ook: “Ik vergeef hem.” Maar wat bedoelt ze daarmee? Dat hij een goed mens is? Dat lijkt me niet helemaal kloppend, want hoe goed en groot en liefhebbend zijn hart ook is, hij was wel degene die in drift ontstak en haar zusje doodstak. Die drift is niet zomaar verdwenen. Ook niet als hij wordt vergeven. 

Hoe langer ik erover nadenk, hoe meer ik geloof dat het helemaal niet om vergeving gaat, maar om een verandering van zicht. Het gaat niet om de man en ook niet om zijn daad, het gaat om de vrouw die het ziet en de vraag wát ze ziet. De vrouw heeft door haar eigen innerlijke ontwikkeling een ander zicht gekregen. Ze ziet nu, net zoals haar zus indertijd, het hart van de man. Daardoor begrijpt ze haar zus beter en ontdekt ze, dat ze tot die tijd alleen maar het gedrag van de man heeft gezien, waar ze weerstand tegen voelde. En terecht. Maar nu ze zijn hart ziet, is ze in staat om haar eigen hart voor hem te openen. 
En dát is volgens mij waar het om gaat: het gaat erom je hart (weer) te openen voor iemand die jou pijn heeft aangedaan. Het woord ‘vergeving’ drukt absoluut niet uit wat ik hiermee bedoel, al was het alleen maar omdat het riekt naar hiërarchie. Er zou een nieuw woord bedacht moeten worden.

Aan het slot van het interview vraagt de interviewer wat ze G toewenst. Ze zegt: “Dat ik hem (….) gun als hij zichzelf zou kunnen vergeven. En ik geloof (…..), dat daarin het contact met mij belangrijk is en dat ik daarin graag een steentje wil bijdragen.”
Ik vind dit van dezelfde grootsheid als Mandela, die het gesprek aanging met zijn voormalige vijand De Klerk. Ze verdient wat mij betreft, net als De klerk en Mandela, een Nobelprijs voor de vrede.

Tot slot: Mandela vond in de gevangenis zijn innerlijke kern op eigen kracht. De vrouw van het interview heeft er hulp bij gehad. En kennelijk goede hulp. Wat is het toch een zegen dat er goede therapeuten bestaan!
En wat G betreft, die zou in mijn ogen, naast heel veel liefdevolle aandacht, zeer gebaat zijn bij een goede therapie impuls- en driftbeheersing.
Bij een goede therapeut.

21 reacties op “Wat is vergeving?”

  1. Riekje, dit verhaal doet me denken aan iets wat ik meerdere keren las. En dat is als wij mensen de mooie en lelijke kant van alles van het leven kunnen omarmen, dus beide kanten aanvaarden en er geen oordeel over hebben, dat we dan de ware Liefde, of God’s liefde of het Al ervaren. En dat we dan niet meer lijden.
    Dankjewel voor dit verhaal. Om nog lang mee te werken.

  2. Christien Sluis

    Tja, vergeving, daar heb ik veel over gelezen en nagedacht. Het vergt tijd en heel diep persoonlijk werk.
    Nu begin ik met die ander een goed leven toe te wensen.
    Ik heb veel aan metta meditatie gehad.
    Met vergeving genees je uiteindelijk Jezelf en de ander. En het gevoel dat je het energieveld schoonmaakt.
    Een heel boeiend en zeer leerzaam onderwerp. Ga het boek van Willen Glaudemans over vergeving weer eens lezen. Dank je Riekje, goed onderwerp om op deze prachtige zo dag over na te mijmeren.

    1. Dank voor je reactie.
      Het is inderdaad een onderwerp om nog (eindeloos?) over na te denken.
      Wat mij vooral intrigeert is de vraag of door het woord ‘vergeving’ op-zich niet iets wordt gesuggereerd dat helemaal niet aan de orde is, namelijk een soort ‘kwijtschelding’. Want daar gaat het volgens mij niet over. Wel over het al dan niet in staat zijn met een open en begripvol hart te kijken.
      Nou ja, zo mijmeren we nog maar wat door…..!

  3. Goedemorgen Riekje,
    Dank weer voor dit voedzame zondagsontbijt. Een ander woord: verzachting, kwam in me op, omdat verharding zo hard-nekkig maakt. Zachtheid kan bewegen, hardheid niet.
    Ik kauw nog verder, de beelden komen.
    Lieve groet, Heleen.

    1. Jazeker is verzachting beweeglijker en liefdevoller dan verharding. Het is soms verschrikkelijk om te zien hoe onbeweeglijk en vast mensen kunnen blijven zitten in hun oordeel en standpunt.
      Mooi, je beeld van ‘blijven kauwen’ en beelden die voorbijkomen.

  4. Mijn ervaring in situaties waar ” vergeving” gevraagd wordt is dat de tijd vaak mijn oordeel over de zaak oplost.
    Inzicht in mijn eigen aandeel en contemplatie dragen vaak bij aan een milder oordeel

    1. Klopt. Het gaat erom dat je de felheid van je emoties even opzij zet en vanuit een ander standpunt gaat kijken. Het befaamde ‘nachtje erover slapen’ kan heel veel verandering en verzachting opleveren.

  5. Wytze Hoekstra

    Dank je Riekje, voor je blog van vandaag over vergeving. Ik moest terugdenken aan de workshop hierover die ik met Edith Stauffer gedaan heb. Daar (na het doorleven van de pijn met het verwoorden daarvan, naar de ander toe in een visualisatie) ging het vooral om het loslaten van de verwachting die je naar de ander had. De laatste stap in dit proces was je hart naar de ander te openen en (deze vind ik belangrijk) als je daar nog niet toe in staat bent je hoger zelf te vragen liefdevolle energie naar de ander te sturen. Voor mij deze stappen belangrijk om me weer te openen voor mensen die ik niet meer kon spreken, omdat ze bijvoorbeeld overleden waren.

    1. Dat is zeker waar; dat je de verwachtingen die je van de ander had of hebt, moet loslaten. Je legt vaak de lat voor de ander te hoog.
      En het is zeker heel goed mogelijk om mensen die (soms allang) zijn overleden, door middel van visualisaties te vergeven. Ik heb dat vaak meegemaakt in therapie.

  6. Ja, Riekje, voor het proces wat jij beschrijft, het openen van je hart voor iemand die je pijn heeft gedaan, moet een ander woord ontstaan. Ik las en herlas na mijn scheiding, al weer wat jaren geleden, het boek Over liefde en vergeving van Edith Stauffer. Ik begreep toen dat het woord vergeving in het huis-, tuin- en keukengebruik inhoudt dat iemand die vergeeft zich edelmoedig boven de ander stelt. De ‘slechterik’ moet ook dankbaar zijn dat hem vergeving wordt geschonken. Die hiërarchie beter-slechter zit geloof ik in zoveel relaties. Ruimte voor een open hart is er dan amper. Maar ik ben niet roomser dan de paus, betrap me erop dat ik ook regelmatig denk: ‘ Dat zou ik nou nooit doen…’ blijvend werk aan de winkel.

    1. Natuurlijk ben je niet roomser dan de paus en betrap je je op ‘zondige’ gedachtes. Maar het feit dát je jezelf op dergelijke gedachtes betrapt, wil zeggen dat je al aardig op weg bent….. Het betekent dat je de ruimte hebt om niet naar deze gedachtes te handelen. Ze zijn er wel, maar hoeven je gedrag niet te beïnvloeden.
      Tja, blijvend werk aan de winkel. Ik ga er vanuit dat het tot mijn dood door zal gaan.

  7. Goedemorgen Riekje,
    Dank voor je blog vanmorgen. Je blog sluit heel mooi aan, bij mijn eigen proces, en tegelijkertijd leidt het me even af, van mijn dagelijkse beslommeringen. (Dank je wel.)

    Momenteel kijk ik geen tv en lees ik geen kranten of boeken. Ik heb de documentaire met Desmond Tutu en de Dalai Lama nog niet gezien. Daar heb ik de tijd straks voor, in de zomervakantie.

    Wat heb je mooi beschreven, hoe de vrouw in het interview, omgaat met haar eigen ontwikkeling, en hoe treffend passen de woorden die je uitkoos uit de documentaire. Ik vind het knap, hoe je in 1 blog, ons lezers, mee kunt nemen, in jouw gedachtensprongen, (en tv-sprongen) en mij aan het overdenken zet. Wat een zondagmorgen-cadeautje :-).
    Voor mij zou het woord “begreven” het dichtst in de buurt komen, van vergeven.
    Voor mij geeft het het meest weer, wat je kunt doen in de situatie van deze vrouw. Zij is in staat gebleken, om deze ex-marinier te gaan begrijpen, en tegelijkertijd, is ze in staat, om hem iets terug te geven, van wat hij ook bezit; liefde.
    Voor mij is het inmiddels logisch wat zij doet; de liefde van haar zus, is haar middel, om hem iets terug te geven, zijn liefde voor zichzelf.

    In al deze maanden, steek ik in gedachten en soms ook in het echt een kaarsje op, voor Poetin. Ik vind het soms jammer dat niet meer mensen dit doen. Ik denk dat de wereld er anders uit zou gaan zien. Ik volg geen nieuws, het raakt me te zeer. En het leid mij af, van mijn leven. Ik zie soms Poetin voor me, als een klein jongetje, dat gekwetst is vroeger. In gedachten geef ik hem (fictief), zijn ballon terug, die vast ooit is afgepakt. En ik geef hem (fictief), in mijn rol als juf of moeder een aai over zijn bol. Want dat heeft hij vast gemist.
    (Of misschien heeft hij wel een hersenschudding opgelopen in het verleden, waardoor zijn beoordelingsvermogen veranderd is, of dementeert hij?
    Of allebei.)
    Het navelstaren; waarin we “iemand de schuld” willen geven; leidt alleen tot ‘stilstand’ in ons ververwerkingsproces. (Dit heb ik niet van mezelf hoor).

    Het kinder-liedje: “wie heeft de pet van tante jet, niet ik, nee jij, …..etc”, helpt mij altijd bij het relativeren. Wat op kind-niveau werkt, werkt ook zo voor volwassenen. Al lijken we, dat in de wereld soms te zijn vergeten…..

    Tot slot; ik las als door de jaren heen, keer op keer de trilogie van Thea Beckman, kinderen van moeder aarde, en las daar mijn eigen verwerkingsproces al door haar in beschreven. Dat zette mij indertijd, er tot aan, om te doen, waar ik mee bezig ben; mijn eigen demonen verslaan, door middel van liefde schenken, aan degene die het hardst nodig hebben.
    Ik ben benieuwd waar de vrouw uit de aflevering haar inspiratie vandaan heeft gehaald.

    Een mooie zondag gewenst Riekje, met iedereen die je liefhebt. Met uitzicht op zomervakantie:
    Een zonnige hartegroet,
    Inez

    Ps ik heb de documentaire niet gezien, ik begreep in de context van jouw blog de uitspraak van Mandela niet, dat de vijand afgemaakt dient te worden?
    Ps ps mijn dank is ook enorm groot richting therapeuten; Ida te Lindert en Riekje Boswijk

    1. Dankjewel voor je uitgebreide reactie op mijn blog. De manier waarop je naar Poetin kijkt lijkt op hoe ik naar hem kijk! Ook ik denk dat hij niet simpelweg als een soort ‘duivel’ moet worden gezien en weggezet. Wat niet wegneemt dat een oorlog beginnen en doorzetten natuurlijk absoluut onvergeeflijk is. De kunst is om zijn meer ‘menselijke’ kant wakker te maken.

      En dan je vraag over de uitspraak van Mandela, dat de vijand afgemaakt dient te worden. Dat zei hij indertijd werkelijk. Hij was radicaal tegen het apartheidsregime en wilde dat met wapens bestrijden. Hij was een ‘terrorist’ in zekere zin. Daarom werd hij ook opgepakt en vast gezet.

      1. Ha Riekje,
        Dank voor je reactie;
        Nu ik je reactie herlees; snap ik de uitspraak van Mandela; die was voor zijn tijd in de gevangenis… Thx!

  8. Lieve Riekje, Ja, dat is wat met “vergeven” ik herken je overdenkingen. Mijn worsteling hiermee bracht Nijmeijer gewoon toch weer bij “alleen met je hart kun je goed zien, het wezenlijke is voor de ogen onzichtbaar”. En direct daarna”verantwoordelijk ben je voor je roos..” in de zin dat eerst de blik in mijn eigen hart het wezenlijke ziet.
    Dankjewel. ik was in “goede therapeutenhanden”.

    1. Dank voor je reactie. Klopt; het wezenlijke is voor de ogen onzichtbaar. Komt dat niet uit De Kleine Prins? En ja, afhankelijk van hoe je hem behandelt en verzorgt floreert de roos al dan niet.

  9. Wat mij helpt is verschil maken tussen iemands essentie en zijn of haar gedrag.
    Dat haalt me uit de zieligheid en slachtofferrol en blijf daardoor integer naar mezelf.
    In mijn praktijk heb ik het over het verschil tussen de oorlogsstrijd en de liefdesstrijd.
    Met het gedrag van ‘de dader’ vergoelijken vind ik dat ik of jij onszelf tekort doen.
    Gezonde boosheid met heldere grenzen kan integriteit, rechtvaardigheid en echt contact in mijn ogen juist versterken.
    Kortom:
    JA tegen mijn en ieders pure zelf
    en
    NEE tegen mijn klein of groot verbaal of non-verbaal gewelddadig gedrag,
    of dat van iemand anders.

    Lieve Riekje, dank voor de overweging die je weer bij mij op gang brengt.
    En ook voor de erkenning van de waarde van ‘zachthandige’ therapie.

    1. Ja, het gaat om de essentie, wat ik vaak het hart noem, en het gedrag dat daar soms erg van afwijkt.
      Vergoelijken is ook in mijn ogen niet behulpzaam: wat is gebeurd is gebeurd en daarop kun je een terechte reactie verwachten.
      De kunst is om in én-én te blijven denken: het hart, de essentie én het gedrag.
      Ze bestaan beide.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.