Verboden pillen

Terwijl ik de deur van de apotheek open om naar buiten te gaan, zeg ik tegen de vrouw die me heeft geholpen: “Alleen al het idee dat ik deze pillen in huis heb, maakt dat ik ze niet nodig heb.” Zij lacht instemmend en vol begrip: “Ja, zo werkt het. Alleen al door het idee dat de pillen er zijn, slaap je beter.”
Nog voordat ik de deur achter me heb gesloten flitst er een herinnering door me heen: de documentaire ‘How to die in Oregon’, die indertijd (2011) heel veel indruk op me heeft gemaakt. In die documentaire gaat het ook over pillen, zij het heel andere dan de onschuldige slaappillen die ik net heb gekocht, namelijk euthanasie-pillen. Mensen kunnen, als ze de pil innemen, een eind maken aan hun leven. Wel even iets anders dan gewoon in slaap vallen.

De documentaire maakte indertijd zoveel indruk op me dat ik er al langer iets over wilde schrijven. Zeker nadat een dierbaar familielid in Engeland op een mensonterende wijze was gestorven, simpelweg omdat hulp bij zelfdoding daar toen nog wettelijk verboden was. De column van Bert Keizer *) waarin hij schrijft over de eerste stappen die nu in Engeland worden genomen op weg naar hulp bij zelfdoding door artsen, zette mij er toe aan om iets over dit onderwerp te gaan schrijven. Vooral ook, doordat Keizer verwijst naar de Death with Dignity Law uit Oregon. In het kort geformuleerd: als twee artsen vinden dat je niet langer dan zes maanden te leven hebt en als een rechter, die zich niet bemoeit met de vraag of je al dan niet terminaal bent, constateert dat je geestelijke weerbaarheid voldoende is en dat er geen dwang in het spel is, krijg je de benodigde dodelijke medicatie mee naar huis en mag je zelf bepalen of, en wanneer je die gaat innemen. In de praktijk schijnt dat heel vaak niet te gebeuren. Volgens Bert Keizer niet verwonderlijk ‘want als je zeker weet dat je er op een zacht manier uit kunt stappen als het niet meer gaat, dan kun je veel meer aan dan wanneer je veroordeeld bent tot een blind voortstrompelen zonder uitzicht op  verlossing.’

In de documentaire bleek dat ook. Een van de mensen die werd gevolgd, leefde in relatieve gezondheid en alle rust die de aanwezigheid van de pillen hem gaf ongeveer een jaar langer dan was voorspeld. Steeds weer besloot hij dat er nog genoeg was om voor te leven en de pillen nog even te laten liggen. Uiteindelijk stierf hij zonder de pillen gebruikt te hebben. Maar er werd ook een heel ontroerend sterven getoond van iemand, die in volle overgave en liefdevol omringd door naaste familie zachtjes het leven liet. Dankzij de pillen.

En dan nog, misschien had ik dit nog niet ter sprake gebracht, als ik niet afgelopen donderdag de documentaire had gezien over de Coöperatie  Laatste Wil met de verontrustende titel Doodstrijders.**) Daarin gaat het voornamelijk over het proces dat kortgeleden werd gevoerd tegen het bestuur en enkele leden van deze groep vanwege het verstrekken van het middel X. 
Ik wil hier helemaal niet ingaan op de vraag of het terecht is dat deze groep een ‘terroristische organisatie’ werd genoemd en de verdachten dus terroristen worden genoemd, ook niet of het middel X nu wel of niet ‘veilig’ was en of de argumentatie van de diverse verstrekkers die aan het woord kwamen, deugde. Dat zou me doen verzeilen in allerlei juridische haarkloverijen.

Ik wil hier voornamelijk constateren dat het laatste woord over hoe om te gaan met een zelfverkozen dood, nog lang niet is gezegd. 
Dat wordt deels veroorzaakt door allerlei juridische problemen zoals dwang van buitenaf, misbruik en dergelijke, die een wetgeving hierover heel moeilijk maken.
Er zijn natuurlijk ook spirituele en religieuze bezwaren. Vaak zijn dat bezwaren waarover geen discussie mogelijk is.
Maar de belangrijkste hinderpaal is volgens mij toch het feit dat in onze samenleving de dood eigenlijk niet mag bestaan. Artsen blijven doorbehandelen tot het bittere einde, soms op eigen initiatief, soms op verzoek van de zieken zelf, hun partners of hun kinderen. Gelukkig is hier nu een kentering gaande.
Maar ook, als er geen ziekte in het spel is, maar als het leven voldoende geleefd is en de zorgen of obstakels in het leven te groot worden, wanneer iemand zijn leven voltooid vindt, mag hij er met de huidige wetgeving niet voor kiezen om zijn leven te beëindigen. En je mag iemand op geen enkele voorwaarde helpen bij de uitvoering ervan.

Ik ben er van overtuigd dat als mensen wel over een levensbeëindigend middel zouden mogen beschikken, ze dat aanzienlijk minder zouden gebruiken dan de tegenstanders van dergelijke middelen veronderstellen. In ieder geval zullen ze het veel zorgvuldiger en meer weloverwogen doen dan de tegenstanders zich voorstellen.
Ik ben er ook van overtuigd dat dergelijke pillen dezelfde uitwerking zullen hebben als die uit de documentaire over Oregon: hun aanwezigheid stelt gerust. Zo gerust, dat mensen ze, als ze ze eenmaal in huis hebben, niet altijd blijken te gebruiken.
Je kunt er zonder, als je ze eenmaal hebt.

*) Trouw, 6 december 2024
**) NPO2 Donderdag 12 december