Als ik naar de keuken loop om een kopje koffie te zetten beginnen de klokken van de Sint Maarten te luiden. Eerst aarzelend éen slag, daarna sneller na elkaar de tweede en de derde, totdat er in een gestaag tempo slag na slag volgen gedurende ongeveer tien minuten. Dit luiden is er altijd op zondagochtend kwart voor tien, om een dienst in de kerk aan te kondigen. Maar het is dinsdagochtend elf uur, dus dit is niet een gewone dienst. Het is een begrafenisdienst.
Ik weet dat een vriendin van mij nu naar de kerk loopt. De overledene is een dierbare vriend van haar. Aan hem zal de dienst zijn gewijd. Ik sprak haar er gisteren over, toen ik een kijkje kwam nemen in haar tuin om daar alle prachtig bloeiende planten te bewonderen.
Volslagen onverwacht. Aneurisma. Vader van twee kinderen van anderhalf en vier. Vrouw totaal van de kaart. Belde wanhopig op: ”Wat moet ik doen? Hoe moet het nu verder?” De oudste vroeg bij het ontbijt: “Waarom doet pappa niet mee?” Totale ontreddering.
Hij was vaste organist in de Sint Maartenskerk. (Het schijnt dat het orgel van de kerk wereldberoemd is.) Hij was helemaal idolaat van het orgel en gaf regelmatig concerten in de kerk. In de zeven jaren dat hij er wekelijks les gaf, at hij altijd bij haar. Tussen de lessen van de middag en de avond in streek hij bij haar neer en dan aten ze gezellig samen. Soms ook buiten, in haar prachtige tuin. Hij hield van eten, was een echte levensgenieter.
Ik ga met mijn koffie op de bank in mijn tuintje zitten. De zon schijnt en mijn rozen bloeien uitbundig. Een overdaad aan witte roosjes aan de ene muur, de muur er tegenover vrolijk gespikkeld door de knalrode rozen daar, prachtige zalmkleurige rozen die ik over een draad heb geleid, verderop nog een witte roos; het kan niet op. De warmte van de zon op mijn armen, tjilpende mussen, hier en daar een fladderend wit vlindertje, het zachte strelen van de zoele wind. Alles is zo mooi.
En dan bedenk ik dat nog geen honderd meter hiervandaan in de kerk een groot verdriet is samengebald. Een vrouw, twee kleine kinderen, ouders, schoonouders, broers, zussen, overige familie, vrienden en leerlingen. Iedereen in de kerk zal door verdriet zijn overmand.
En door verbijstering. Hoe kan dit? Waarom gebeurt dit? Welke God bestiert dit?
En natuurlijk ook woede. Het is niet eerlijk! Waarom hij? Hij was nog zo jong!
Ik weet dat de kerk van binnen licht is. Het is een mooie kerk. Gelukkig. Maar wat zal de predikant zeggen? Hoe licht is zijn God? Wat zullen sprekers zeggen? Kúnnen ze iets zeggen? Het overlijden ging zo snel dat dit heengaan nog maar nauwelijks tot hen kan zijn doorgedrongen. Hoe zal het zijn als iemand anders dan hij het orgel bespeelt? Hoe hartverscheurend heftig zal de nog maar net weduwe willen huilen en wat zal ze zichzelf toestaan? Of heeft ze iets kalmerends ingenomen om het aan te kunnen? Hoe staat ze op na de dienst? Hoe zet ze de ene stap na de andere? Hoe komt ze vooruit?
Ik in mijn tuintje; geen vuiltje aan de lucht, alles gaat goed en naar wens. De koffie smaakt heerlijk. Ik geniet van mijn geurende rozen en de tjilpende vogels. En zij daar, in de kerk, zonder nog maar enig houvast. Overdonderd door zorgen en pijn. Hoe tegengesteld is dit? Hoe is dit te bevatten?
Om dit werkelijk te kunnen bevatten moet je heel ver uitzoomen. Iedere gedachte aan maakbaarheid moet worden losgelaten. Al het denken moet vervluchtigen. Er moet gereisd worden, dwars door alle emoties . Angst, woede, verdriet, wanhoop, niets mag blijven kleven. Alles moet worden gepasseerd om de regionen te bereiken die dit leven overstijgen. Het gebied waarin je jezelf ervaart als een minuscuul deel van een immens, uiteindelijk volslagen onbegrijpelijk geheel. Het gebied waarin je ervaart dat alles gebeurt, is gebeurd en zal gebeuren en dat het hoe en waarom ervan volslagen duister is. God, karma, Lot, Noodlot, geef het een naam. Het gebied ook, waar we ervaren dat alles transformeert en doorleeft in steeds weer andere vormen. Niets gaat verloren. Niets sterft definitief. Alles en iedereen leeft voort in alles en iedereen.
Dit werkelijk te ervaren geeft rust, immense rust.
Die niet van deze wereld is. Éen enkele stap, éen enkel woord brengt je terug in de dagelijkse werkelijkheid. Het is een andere dimensie.
Maar toch, een kort verblijf daar, al is het maar voor een seconde, leert de ongerijmdheid van de feitelijke wereld te aanvaarden. Omdat deze dimensie ruimer is. Omdat zij deze wereld en dit leven omvat.
Jeetje Riekje wat kan jij toch goed verwoorden, woorden vinden. Ik herinner mij dat Jan een keer zei ‘als je nog geen woorden voor iets hebt dan heb je het nog niet goed gevoeld.’
Altijd onthouden..
Wat een droevig en tegelijkertijd alles overstijgend bericht.
Dank.
En een goeie week gewenst in Frankrijk. Ik denk met goede herinneringen terug aan de mijne destijds.
Liefs,
Nelleke
Dank voor je waardering. Ja, het was ook zo’n diepe ervaring, dat het niet eens zo moeilijk was om het te verwoorden.
Ik was altijd degene die zei: “Je moet nooit naar woorden zoeken, maar je moet nagaan wat je voelt. Zodra je écht voelt wat er is, komen de woorden vanzelf.”
Mooi deze gedachten op de zondagmorgen Riekje. Door mijn hoofd speelt de gedachte dat mijn vader altijd zei als er iemand overleden was; hij is uut de tied (hij is uit de tijd).
Doodgaan en uitzoomen hebben het allebei. Uit de tijd zijn.
Heel fijne dagen in Frankrijk.
Liefs Gerda
Je hebt gelijk: bij doodgaan en uitzoomen ga je uit de tijd.
Ik vind dat altijd een hele mooie uitdrukking voor doodgaan: ‘uut de tijd gaon.’
Wat mooi Riekje, jouw woorden te lezen over deze twee lagen van werkelijkheden. Het brengt een eigen herinnering van dit uitzoomen omhoog (deze herinnering is al een paar jaar oud). En meteen daarna gebeurde er iets wonderlijks. Het voelde of alles (jouw woorden en ervaringen, die van mij en misschien nog wel meer) naar binnen stroomde en ik daarmee opeens inzoomde.
Net zoals jij zit ik in de tuin, met zon, uitzicht op de landerijen, vogeltjes; midden in een zeer geruststellende en dragende rust. En dan komt het intense verdriet van 2 mensen die ik een paar jaar geleden heb verloren los. De tranen stromen, maar, anders dan toen, kan ik mij laten dragen door alles om mij heen, waar het goed en veilig is. Ik voel dat mijn lichaam zich kan blijven ontspannen, en daarmee ervaar ik aanvaarding. Aanvaarding van zowel hartverscheurende verliezen en lijden als de pracht en de troost van wat de aarde ook biedt. Het resultaat is een soort zware rust. Geen blijheid of inspiratie, maar wel een gevoel van vertrouwen en kracht.
Dankjewel voor de aanzwengeling van deze ervaring Riekje.
Ik vind het toch ook nog leuk iets over mijn eigen uitzoom ervaring te schrijven.
Ik zat toen s ochtends vroeg in mijn eentje op het uitgestrekte strand van Terschelling. Het contact met iemand waar ik zielsveel van hield was verbroken. Met mijn hoofd wist ik dat dit het beste was. Maar mijn lijf bleef zich voelen alsof het telkens weer in stukjes werd verscheurd. Ik huilde al maanden, maar de paniek en radeloosheid werden niet echt minder. Ik bleef mij maar afvragen; hoe kan ik in Godsnaam dit (en HET) lijden op aarde accepteren? Het lukte me niet. Ik werd zelfs boos op alles en iedereen die vreselijk lijdt; spring toch van een brug, zodat je (en de hele mensheid??) ervan verlost raakt.
Op dat moment had ik een totemdier (ik deed aan sjamanisme) en dat was de Tepelhoorn. Een zeeslak die met een kneiterhard boortje schelpen doorboort om vervolgens de inhoud naar binnen te slurpen; wat een mededogenloosheid!
Ik keek dus over de prachtige zee, en de Tepelhoorn deed mij ineens beseffen dat dit gedrag aangestuurd wordt door een enorme overlevingsdrang. En dat de biologie van alle aardse wezens deze enorm sterke krachten ingebouwd hebben. Dit heeft ervoor gezorgd dat deze hele prachtige aarde met zijn immense diversiteit aan levensvormen is ontstaan. Alleen….die krachten zorgen er ook voor dat gevaar dat er eens was ontweken wordt, en daarmee ook alle interne gevoelens, sensaties en herinneringen aan de pijn en angst daaromheen. En juist die ontwijking zorgt voor afscheiding van je lijf en vooral van de capaciteit je met andere mensen te verbinden. Voila; het recept voor psychisch lijden.
Nu ik inzag dat lijden inherent is aan de pracht van de aarde kon ik in 1 klap het lijden accepteren. Ook omdat ik meteen inzag (door de trauma opleiding die ik volgde), dat het mogelijk is van trauma te genezen, dus dat het lijden (het aspect van afgesneden zijn van je lijf en naasten) overkomen kan worden. Verlies en pijn kan verwerkt worden, maar isolatie niet.
Antwoord op je eerste reactie: Goh, wat een prachtige ervaring vertel je. Mooi, dat je het een soort zware rust noemt. Ik realiseer me de laatste tijd heel vaak dat de blijdschap die ik vroeger vaak voelde, geen werkelijke grond had. Het was een soort ‘high’ zijn. Te licht; te eufoor. Zeker de laatste jaren voelt mijn blijdschap veel zwaarder in die zin dat ik me verbonden blijf voelen met de aarde. Precies wat jij ook zegt.
Antwoord op je tweede reactie: Jeetje, wat een groots inzicht beschrijf je. Via de Tepelhoorn naar het psychische lijden van mensen. En dat verlies en pijn verwerkt kan worden wanneer je bereid bent het te voelen. Maar dat kan pas, als het mij vraagt, nadat je de isolatie (van jezelf of je medemens) hebt opgeheven.
Veel dank voor het delen van deze belangrijke ervaringen!
Ja, dat klopt hoor, dat je eerst moet leren de isolatie op te heffen voordat emotionele verwerking mogelijk is. Traumatherapie is hiervoor bedoelt (de manier waarop ik het heb geleerd dan).
Lieve Riekje,
Dank voor je mooie ervaringen. Er is voor mij heel veel herkenbaar. Ik heb in mijn leven ervaren dat als ik mij verzette tegen het lijden wat mij overkwam, dit bleef voortduren. Als ik daarentegen tegelijkertijd alles kon zien wat er wel was, gaf mij dat rust en vrede. Misschien is dat gelijk aan jouw “uitzoomen”. Zo kon ik, toen mijn doodzieke man en ik samen voor de televisie zaten en elkaars hand vasthielden, tegelijkertijd een intens geluk en een intens verdriet ervaren. Ik realiseerde mij toen dat de intensiteit van beiden even diep was…..
Het zijn voor mij de twee zijden van de medaille. Het ene kan niet bestaan zonder het andere. Samen zijn deze, in mijn manier van kijken en ervaren, één geheel. Net zoals
het Jin en Jang teken. Net zoals de golf en de zee…
Lieve groet, Gusta
Wat mooi, zoals je dat vertelt over het intense geluk en het intense verdriet dat je tegelijk voelde, toen je man zo ziek was. Toch wel heel bijzonder dat je deze twee tegelijk zo intens kon ervaren. Wat een heelheid spreekt eruit.
Lieve Riekhe,
Wat zou ik graag willen dat je woorden me zouden troosten maar…. dat doen ze niet. Ik ga binnenkort dood dat is wat ik weet. Ik ga’ uit de tijd’ wat iedereen zulke mooie woorden vind.
Als ik naar de foto van mijn moeder kijk dan zie ik ook mijzelf. Als ik mijn dochter zie dan zie ik in haar ook mijzelf. Haar kind zal ik echter nooit zien. Ik zal het nooit kunnen voorlezen. Ik zal het nooit in het hier ontmoeten.
Ik kan niet, zoals de anderen die op je woorden reageren. Ze zo mooi vinden, ze troosten me niet. ….
Waar ik ook zal voortleven nadat ik alle facetten van boosheid, verdriet, liefde hier doorleefd heb. Het troost mij niet. Misschien heb ik er (nog) wel geen ruimte voor. Ik wil nl niet in een ‘andere’ dementie. Ik wil gewoon hier!
Beste Marga, heel veel dank voor je reactie. Mooi, dat je rechtstreeks weergeeft wat er in je leeft. En hoe begrijpelijk is het wat je schrijft! Natuurlijk wil je niet dood. Natuurlijk wil je niet ‘uit de tijd’. Ik kan me voorstellen dat in jouw concrete situatie mijn woorden klinken als filosofisch gepraat van mensen, die het hebben over anderen.
Maar het is iets anders als het je zelf treft. Ik moet nu denken aan die vriend die ooit in een ayahusca-ceremonie de ervaring had te sterven. Hij vertelde dat zijn overleving-instinct zich daar uit alle macht tegen verzette. “Tot op cel-niveau voelde ik verzet’ vertelde hij.
In jouw woorden hoor ik een dergelijk verzet en ik vind dat heel begrijpelijk.
Ik denk, eerlijk gezegd, dat er ook geen troost is, in die zin dat je pijn en verdriet van het naderende afscheid kan worden verzacht. Want het ís gewoonlijk pijnlijk.
Het enige wat je misschien een beetje kan troosten is, dat ik gehoord heb van mensen die in een hospice werken, dat de dood vroeg of laat meestal wél wordt aanvaard. Uiteindelijk ontstaat er toch aanvaarding en overgave.
Maar de weg daar naartoe is altijd pijnlijk en moeizaam. En jij zit op die weg.
Wat erg voor je en wat erg voor je partner, je kinderen en alle dierbaren om je heen. Wat een verdriet.
Ik wens je toe, dat je deze weg, gesteund door iedereen die je lief is, kunt gaan en dat hij je, hoe moeilijk hij ook zal zijn, toch ook langs gelukkige en intense liefdevolle ervaringen zal leiden.
Riekje wat een intens gebeuren……hoe je in je woorden leven-dood samenbrengt, dat wij omvat zijn in het Grote Geheel, hoe alles er is en doorleefd wil/ moet worden.
Heel diep.
Dank!
Carolien
Ja, het kwam misschien wel van die beierende kerkklokken, maar heel even zag en voelde ik het helemaal. Dank voor je reactie.