Tijdloos in zonnetijd

OVER TIJD 3
1967. Jan en ik rijden in ons tweedehands bestel-Eendje naar het toenmalige Joegoslavië. We rijden door tot ongeveer Zagreb, verlaten dan de hoofdweg, slaan een macadam-weg op en leggen de wegenkaart opzij, want die hebben we niet meer nodig, vinden we. We hoeven niet meer precies te weten waar we zijn. 
Een macadamweg is een matig, tot slecht tot zeer slecht begaanbare weg die is geplaveid met grotere en kleinere stenen en keitjes, die zijn samengeperst tot een soms egaal, maar veel vaker behoorlijk hobbelig wegdek. Je kunt er niet te hard op rijden en als je een auto tegenkomt is de kans levensgroot, dat je een ‘ster’ in je raam oploopt. Overigens rijden er niet veel auto’s. Wel komen we veel karren en paarden tegen.
We rijden dagenlang in een rustig tempo door, zonder precies te weten waar we zijn. Dat hoeven we ook niet, want we kamperen soms op een camping, maar vaak ook op een boerenerf of zomaar ergens ‘in het wild’. We hebben altijd voor een aantal dagen water en eten bij ons, zodat we een poosje kunnen overleven als dat nodig zou zijn. 
En zo rijden we door prachtige landschappen, bereiken en bewonderen we heel wat idyllische dorpjes, bezoeken we de meest leuke markten en ontmoeten we heel wat aardige mensen, met wie we soms hele gesprekken voeren met handen en voeten en eindeloos veel kopjes mierzoete Turkse koffie drinken. 

Behalve dat we allerlei leuke en mooie dingen beleven, zijn we door deze manier van reizen steeds intenser aanwezig. Omdat we nergens speciaal naartoe willen, geen ‘doel’ hebben, wordt onze aandacht niet naar ‘daar’ gericht en zijn we meer en meer ‘hier’; op de plaats waar we ons bevinden. De tijd zoals we hem vanuit ons studentenleven kennen bestaat niet meer, omdat daar en straks niet meer bestaan. We hebben wel een horloge, maar daar kijken we niet op. Ons leven wordt bepaald door de zon. Als die ’s morgens opkomt, wordt het zo licht in de tent of de auto dat we daar wakker van worden en als hij wat langer aan de hemel staat, branden we al snel van de hitte de tent of de auto uit. ’s Avonds is het heel snel donker. We lezen of praten dan soms nog wat bij een zaklantaarn, maar meestal gaan we al snel slapen. Als we honger hebben eten we, hebben we dorst dan drinken we. De tijd verloopt hier anders dan thuis. Thuis laat zij zich afmeten door de wijzers van de klok, hier verschijnt ze in de ruimte om ons heen als licht en duister, warmte en koelte; in ons lichaam verschijnt zij als honger en dorst, frisse energie of slaperigheid. Ik noem het ‘zonnetijd’. Ons leven speelt zich af in zonnetijd.

Net als bij de mensen hier. Als we ergens in Zuid Zuid Macedonië een dorp zoeken omdat ons water zo ongeveer op is, vragen we twee vrouwen die langs de weg lopen hoe ver het dichtst bijzijnde dorp is. Ze kijken naar boven, zien waar de zon staat en wijzen een stukje naar rechts. Als de zon daar staat ben je in het dorp. Ik schat dat dat over een paar uur zal zijn. Het dorp is dus twee uur lopen ver. Geen afstand in kilometers, maar een ervaring in tijd; zonnetijd.

De vrouwen vertellen ons ook dat er een meer in de buurt ligt; het meer van Ohrid. Daar rijden we naartoe. Zodra we het meer zien, stappen we uit de auto en gaan we te voet verder. Het is een uur of twee in de middag, de zon staat hoog aan de hemel. Er is nauwelijks wind. Er zijn bijna geen geluiden; het is stil. 
Bij de rand van het meer zitten vier vrouwen. Ze dragen de plaatselijke klederdracht: een witte bloes met lange mouwen, daaroverheen een prachtig geborduurd mouwloos vest, lange ruimvallende rokken met daaroverheen een kleurig gestreept geweven schort. Ze zitten in de schaduw onder een soort baldakijn dat wordt gevormd door de kruinen van een aantal bomen waaroverheen een grote doek hangt. Ondanks de schaduw, is het toch warm. “Wroetsje, wroetsje” horen we hen tegen elkaar verzuchten: “Warm, warm.” Tussen hen in ligt een baby te slapen in een wiegje. Zo nu en dan duwen ze er even tegenaan, zodat het schommelt en het kind zich gedragen voelt als in vruchtwater.
Een van de vrouwen zit te spinnen. In haar ene hand een bol ongesponnen wol die bij elkaar wordt gehouden door een aantal rond gebogen takken. In de andere hand de spintol waaromheen ze de gesponnen draad windt: een wonder van handigheid. De andere vrouwen borduren. Of herstellen ze kleren? Ik kan het niet goed onderscheiden. Ze praten gedempt met elkaar om de baby niet wakker te maken. Soms giechelen ze wat.
Wij groeten hen vriendelijk, maken een praatje en gaan dan op een afstandje onder een struik zitten aan de rand van het water. Behalve ons is er niemand in de wijde omgeving te zien. 

En dan opeens staat de tijd stil en bestaat er niets anders meer dan dit: deze stilte, deze alles omhullende warmte, dit vriendelijke gebabbel van de vrouwen, het vredig slapende kind, het aan en afrollen van de rinkelende golfjes op het strand, de enkele vogel die roept. Niets anders dan dit. Alsof de zon stilstaat en dit moment wordt opgerekt tot een moment van eeuwigheid. Alsof de tijd heeft plaats gemaakt voor een eindeloos grote ruimte waarin dit alles bestaat, en blijft bestaan tot in het oneindige.

En ja, het bestaat nog steeds. Nog steeds bestaat in mij dit moment van stilte, van ruimte, van tijdloosheid. Nog steeds kan ik terug naar het meer van Ohrid en kan ik opgaan in de oneindigheid van dit moment. Alsof een splinter van de tijd in mij is gekristalliseerde tot een eeuwig durende gebeurtenis, een seconde eeuwigheid.