Straffen of confronteren?

Alweer even geleden zag ik een serie documentaires over Bill Cosby, wiens ‘The Cosby Show’ ik in de periode van 1980 tot 1990 met heel veel plezier heb gevolgd. Dit televisieprogramma ging over een Amerikaanse zwarte familie waarin hij de vader was van drie kinderen. En wat voor een. Hij was fantastisch! Wat corrigeerde hij zijn kinderen altijd streng, maar ook wijs en liefdevol, als ze weer eens ondeugend waren geweest. Wat ging hij respectvol om met zijn vrouw. En wat waren de afleveringen vrolijk, vol humor en in zekere zin ook leerzaam. ‘The Cosby Show’ was een van mijn favoriete series.

Toen hij in 2018 schuldig werd bevonden aan seksueel overschrijdend gedrag en in de gevangenis belandde, nam ik dat voor kennisgeving aan. Het interesseerde me niet. Maar toen ik in 2021 televisiebeelden zag van een menigte juichende mensen die hem opwachtte bij zijn vrijlating uit de gevangenis, werd ik toch nieuwsgierig. Dus ik ging de serie documentaires over hem  bekijken.

Wat ik in die documentaires zag verbijsterde me. Ik zag de levensgeschiedenis van een man die in de showbusiness opklom vanaf de laagste trede tot helemaal aan de top. Hij begon als standup-comedian, speelde later in talloos veel shows, series en films en brak uiteindelijk wereldwijd door met de hierboven genoemde ‘The Cosby Show’. Hij schreef en produceerde die zelf, maar speelde er ook de alleraardigste vader in.
Op-zich is dat al een hele prestatie, maar wat ik me nooit had gerealiseerd, is dat hij een zwarte acteur was in het Amerika van de jaren zestig, waar de rassenstrijd in alle hevigheid woedde. Hij had een enorm taboe doorbroken door zich als zwarte te begeven in een tot dan toe nog exclusief witte wereld. Maar meer dan dat: hij gaf de zwarte bevolking niet alleen een stem, maar ook een gezicht. Hij haalde ze uit het verdomhoekje. In ‘The Cosby Show’ waren de beide ouders bijvoorbeeld universitair geschoold. Daarmee heeft hij ongelooflijk veel betekend voor de emancipatie van de zwarte bevolking in  Amerika. Een buitengewoon grote verdienste.

Maar al die jaren was er ook van alles aan de hand met vrouwen en seksuele intimidatie. In de documentaires komen een groot aantal slachtoffers aan het woord die zijn ‘methode’ nauwkeurig beschrijven: ze werden eerst met verdovende middelen bedwelmd en daarna misbruikt. Hoe bestaat het: een vrouw misbruiken die niet of nauwelijks tegenspel kan geven, omdat ze zo ongeveer buiten westen is.
Ik sta perplex! Die aardige en beschaafde Cosby is tegelijkertijd een gewetenloze verkrachter. Hij is de perfecte Dr. Jeckyll and Mr. Hyde! Totaal gespleten. In 2018 wordt hij schuldig bevonden en gaat hij de gevangenis in. Iedereen blij: er is recht geschied.

Dat wil zeggen: de mensen die de kant van de misbruikte vrouwen hebben gekozen, zijn blij. Maar alle mensen die hem zien als de man die zoveel heeft betekend voor de zwarte bevolking, bijna als een soort messias, zijn boos. Hun held wordt in hun ogen op een gruwelijke manier vernederd. Hij verdient dit niet in hun ogen.
Natuurlijk wordt het proces heropend en op grond van een juridische fout wordt het vonnis nietig verklaard. In 2021 wordt hij vrijgelaten. Nu zijn zijn medestanders blij!
In 2022 besluit het Hooggerechtshof de zaak niet meer te heropenen.
Van Bill Cosby wordt niets meer vernomen.

Hoe onbevredigend is dit! De man die overduidelijk schuldig is, wordt vrijgelaten. De man die zoveel goeds heeft gedaan, is door het slijk gehaald. Lijkt niet meer te bestaan.
Is er nu recht geschied? Ja, dit is allemaal  correct gegaan volgens de Amerikaanse wetgeving. Er is op de juiste manier gestraft door niet te straffen. 

Toch voelt het niet goed. Ik blijf erover doordenken.
Is het eigenlijk wel mogelijk om zo’n merkwaardig gespleten persoon als één persoon te beoordelen en te berechten binnen ons rechtssysteem? Moet hij wel gestraft worden door hem gevangen te zetten? Zou het niet beter zijn geweest om hem voor te geleiden voor een soort Waarheids- en Verzoeningscommissie, zoals die indertijd onder voorzitterschap van Desmond Tutu in Zuid Afrika bestonden? Was het niet beter geweest als alle misbruikte vrouwen Bill Cosby éen voor éen, recht in zijn gezicht al hun wanhoop, afschuw, angst, woede en walging had kunnen laten zien? Als ze Mr. Hyde uit zijn schuilplaats hadden kunnen trekken en hem hadden kunnen dwingen onder ogen te zien wat hij allemaal wel niet had aangericht?
Want dat is wat er in mijn ogen vooral heeft ontbroken in de hele gang van zaken: een rechtstreekse confrontatie tussen Bill en de vrouwen die hij heeft misbruikt. Er is geen ontmoeting geweest, geen confrontatie. En dat, terwijl bij misbruikte vrouwen de erkenning van het leed dat hen is aangedaan altijd een cruciale rol speelt. Erkenning door de dader, Mr. Hyde in dit geval. In het beste geval laat die dader zich dan raken en toont hij medeleven of zelfs berouw. Dat had helend kunnen werken.
Afgezien van de vraag of en hoe er (ook) gestraft of gecompenseerd had moeten worden, is een volledige erkenning van het leed in mijn ogen onontbeerlijk. Voor zover ik kan nagaan heeft het daar in de gevoerde processen volledig aan ontbroken. Een gemiste kans voor alle betrokkenen, in het bijzonder voor Mr Hyde, die hier heel veel van had kunnen leren. En wie weet, was er in het innerlijk van Bill wel een gesprek tussen Mr. Jeckyll en Mr. Hyde op gang gekomen…. .