Ze vertelde me dat haar partner haar heel erg had gekwetst en dat ze had geëist dat hij zijn excuses aanbood. Ze wilde dat hij ‘sorry’ zei.
En wat ik daar van vond.
Het eerste wat er in mij opkwam was een wedervraag: “Denk je dat een eventueel ‘sorry’ van hem jullie relatie ten goede komt?” die meteen gevolgd werd door mijn eigen antwoord: ”Nee, ik weet wel zeker van niet.”
Daarna hadden we een lang gesprek dat ik hieronder heel summier weergeef.
Door de ander te dwingen om ‘sorry’ te zeggen voer je een hiërarchie in. Je stelt je op als een eiser en je duwt de ander naar beneden. Althans dat probeer je. Jij staat boven en hij moet voor jou door de knieën: toegeven dat hij slecht was. Het middel dat je gebruikt om dit voor elkaar te krijgen is zeer krachtig: je pijn.
Stel dat hij dat doet. Hij zegt sorry. Wat dan? Wat heb je aan zo’n ‘sorry’? Ja, je partner heeft toegegeven dat ook hijzelf vindt dat hij zich ‘slecht’ heeft gedragen en hij heeft misschien zelfs wel beloofd dat hij ‘het’ nooit meer zo zal doen. Als je van controle en hiërarchie houdt ben je misschien tevreden, maar met liefde en verbinding heeft dit allemaal niet veel te maken.
Om in verbinding te blijven is het nodig dat je elkaar ziet. Dat jij om te beginnen jezelf laat zien. Dat is: de ander vertellen hoe je het een en ander hebt ervaren en wat je precies pijn deed. Wat kwetste je? Hoe voelde het voor je toen hij dit of dat deed of zei? Hoe vatte je het op?
Gemakkelijk gezegd, maar moeilijk gedaan.
Het moeilijkste is om je pijn en verdriet werkelijk te laten zien en het niet te vermengen met boosheid die meestal de vorm krijgt van verwijten en beschuldigingen. *) Verwijten hebben uiteindelijk de functie om geen pijn te voelen, beschuldigingen zorgen ervoor dat je je eigen aandeel in een situatie niet onder ogen hoeft te zien.
Deze twee verdedigingen tegen je pijn moet je dus laten vallen, zodat je werkelijk in contact komt met jezelf en je pijn. “Jouw schuld dat ik dit voel” moet worden: “Dit voel ik.”
Als je je eigen pijn durft te voelen zul je overigens heel vaak ontdekken dat je reactie werd veroorzaakt door ‘oud zeer’. Wanneer gebeurtenissen in het nu lijken op pijnlijke gebeurtenissen uit het verleden, zul je in dezelfde reactiepatronen schieten als die van vroeger. Werd je vroeger door je klasgenootjes uitgelachen, dan zul je nu ieder lachje van je partner opvatten als ‘uitlachen’ en je gekwetst voelen. Werd je vroeger regelmatig afgewezen door je moeder, dan zul je je heel vaak door je partner afgewezen en in de steek gelaten voelen. Natuurlijk, het was misschien niet aardig wat de ander zei of deed, maar als die achtergrond er niet was geweest, had je het waarschijnlijk niet zó pijnlijk gevonden. Iemand met een andere levensgeschiedenis zou zo’n lachje of zo’n gebaar waarschijnlijk totaal anders opvatten.
Waarmee niet is gezegd dat je reactie niet mag bestaan. Er is sowieso geen sprake van ‘mogen’; je reactie bestáát gewoonweg en je moet hem zeker niet ontkennen of wegdrukken. Integendeel: je móet er iets mee. Er moet naar gekeken worden. Niet alleen door jouzelf, maar ook door de ander. Dat kan alleen maar als je eerlijk laat zien en horen wat er bij jou gebeurde tijdens het voorval.
Jij moet jezelf dus laten zien, maar de ander moet bereid zijn om zich voor jou open te stellen. Hij moet werkelijk naar je luisteren en je woorden serieus nemen, zodat hij begrip kan opbrengen voor wat er bij jou gebeurde.
Ook hier: gemakkelijk gezegd, maar moeilijk gedaan.
Het zal voor de ander om te beginnen heel moeilijk zijn om zich niet ogenblikkelijk te gaan verdedigen: “Dat hoef je niet zo op te vatten. Dat wist ik niet. Dat bedoelde ik helemaal niet.”
Wat het ook vaak moeilijk maakt voor de ander is dat jouw reactie voor hem soms totaal onbegrijpelijk is. Hij zei iets of deed iets en je reageerde op een manier waar hij helemaal niets van snapte. Juist daarom is het voor hem belangrijk dat hij ‘inzage’ krijgt in wat er met jou aan de hand is en wat er in je omgaat.
De ander zal zich het beste voor je kunnen openen wanneer hij zich realiseert dat hij niet de oorzaak was van jouw reactie, maar dat hij een dieper liggende pijn heeft getriggerd. Hij moet zichzelf als het ware ‘loskoppelen’ van je reactie zodat hij min of meer objectief kan zien wat er bij jou gebeurde. Als hem dat lukt zal hij je beter kunnen aanhoren en begrip voor je kunnen opbrengen. ”Ik wist niet dat dit zo bij je aankwam. Wat akelig dat je zoveel pijn voelt.” Als je dit begrip van de ander kunt voelen en ontvangen, opent je hart zich weer.
Maar hiermee zijn we er nog niet, want het gaat niet alleen om jou, het verhaal van de ander moet ook aan de orde komen en daar moet jij dan weer begrip voor opbrengen. Had de ander werkelijk kwaad in de zin? Wat bedoelde hij eigenlijk? Wat ging er in hem om? Speelde er bij hem misschien ook oud zeer? De rollen moeten worden omgedraaid: de ander moet zich nu voor jou openen en jij moet naar de ander luisteren. Op deze manier komt er van weerskanten aandacht voor de beide ervaringswerelden.
Tja, een hele exercitie, dit over en weer openheid van zaken geven, naar elkaar luisteren, empathie voelen en tonen. Maar naarmate je dit vaker doet zal het steeds gemakkelijker gaan. Na verloop van tijd zal het bijna gewoon worden. Het loont echt de moeite om op deze manier met elkaar om te gaan, want doordat je op deze manier elkaars ervaringswerelden leert kennen, zul je gemakkelijker begrip voor elkaar kunnen opbrengen. Problemen en incidenten hoeven dan niet meer te ontaarden in pijnlijke ruzies, maar kunnen op een rustiger en respectvollere manier worden uitgepraat.
Uiteindelijk gaat het natuurlijk om het helen van het oude zeer. Voor beide. Soms is het genoeg om je te realiseren dat je bepaalde ‘zwakke punten’ hebt, zodat je herkent wanneer je heden en verleden verwart en je jezelf kunt corrigeren wanneer je dat doet. Soms kan je partner je helpen om eventueel ‘oud zeer’ te verwerken. En soms is het nodig om een periode therapie te volgen.
Tja relatieproblematiek; het blijft lastig. Maar het is de moeite waard om er aan te werken. Alles voor de liefde!
*)Verdriet vermengd met boosheid noem ik slachtoffer-verdriet. In een reactie op mijn blog over hulp en troost kwam dat al even ter sprake. Het wordt tijd dat ik hier eens wat meer over schrijf……
Ik vind excuses eisen in feite een lege verplichting waar geen van beiden wijzer of gelukkiger van wordt. Ik kan me geen situatie herinneren waarin dat voor de eisende (want zgn bovenliggende) partij echte voldoening geeft, en de ander voelt zich dan weer slachtoffer, want gedwongen onderdanig. En dat maakt de relatie onnodig hiërarchisch zoals je al impliciet aangeeft. Puzzelen maar (als jullie daar echt van houden)…
Ik wilde reageren op de inhoud van ‘Sorry zeggen?’ en zag toen wat Yke geschreven had.
Het raakte bij mij een groot gevoel van eenzaamheid, waaruit dus weer blijkt dat je gevoelens en emoties van jou zijn en aangeraakt worden door de ander, maar niet veroorzaakt. Ik voelde enorme verlorenheid, omdat het mij eenzaam overkwam om de mensen in je leven via dit blog te bedanken voor hun aanwezigheid in je leven. Ik hoop van harte dat het Yke en haar geliefden gegund is om dat ook in levende lijve te kunnen doen.
Wat betreft de het je wederzijds openen voor elkaar in je relatie: ik leef met een man die zijn ‘oud zeer’ heeft ingekapseld. Wat ik kan als hij mij kwetst is laten zien dat ik pijn heb en mijzelf realiseren dat hij mij niet wil verwonden en dat de pijn die ik voel van mij is. Hij trekt zich terug als ik iets meer doe dan mijn pijn laten zien en is daarin een enorme spiegel voor wat Riekje ‘slachtoffer-verdriet’ noemt. Het idee dat hij zou kunnen aanhoren wat er in mij geraakt wordt of zou kunnen delen wat er in hem leeft, is prachtig, maar niet haalbaar. Ik kan niet aan zijn geheim komen en heb daardoor heel veel geleerd over mijzelf en om mij verbonden te blijven voelen met mijzelf, met hem en met de Ene, ookal is er geen uitwisseling in woorden. Soms voelt dat heel eenzaam en vandaar dat ik Yke’s schrijven blijkbaar zo ervaarde. Dag lieve Yke.
Dank voor je diepzinnige en openhartige reactie.
Wat klinkt dat droevig: het idee dat je samen emoties zou kunnen delen is niet haalbaar. En wat bijzonder dat je toch verbinding kunt blijven voelen. Ik concludeer dat dit op een soort overstijgend niveau is, want je noemt hierbij ook de Ene. Ja, dat niveau is er altijd. Hoe moeilijk dit misschien ook kan zijn, toch proef ik een een soort aanvaarding. En veel wijsheid!
Zoals je misschien hebt gezien heb ik de reactie van Yke geplaatst naar een nieuwe blog.
Reactie op Madeleine. Mooi, zoals je in één enkele zin mijn blog samenvat. Maar wat valt er nu nog te puzzelen?
De hiërarchie van het excuus is zó herkenbaar voor mij.
Ik heb vroeger té vaak mijn excuses aan mijn moeder moeten aanbieden.
In mijn ogen zo vaak volkomen onrechtvaardig (heb ik aan haar wellicht mijn sterke rechtvaardigheidsgevoel te danken?), en zó eisend met dreigende straffen, dat ik het niet in m’n hoofd durfde te halen om het niet te doen.
Ik kan nog steeds terughalen wat mijn gevoel was bij mijn “zogenaamde” excuses…. Woede, frustratie, machteloosheid, zó oneerlijk, maar ik kon geen kant op met mijn angst voor de gevolgen als ik het niet zou doen.
Gelukkig kost het me nu (dankzij het vele werken aan mezelf), geen enkele moeite meer mijn oprechte excuses aan te bieden als de situatie daarom vraagt.
Diezelfde hiërarchie ervaar ik trouwens bij vergeven. “Ik vergeef je”, roept bij mij hetzelfde op.
Alsof er iemand op een troon zit en zijn vergevingsstaf zwaait over een onderdaan.
Begrip doet mij smelten en vergeving houdt me in m’n hoofd.
Je zegt dat het je geen moeite kost om je excuses aan te bieden als de situatie er om vraagt. Natuurlijk, als je ziet wat je (eventueel zonder dat je het wist) de ander hebt ‘aangedaan’ zul je natuurlijk je medeleven tonen. Dat lijkt op een excuus, maar is net iets anders. Het heeft niet zozeer te maken met toegeven dat je ‘fout’ was, als wel met de ander zien, diens pijn erkennen en laten weten dat dat niet is wat je wilde. De alinea waarin ik dat schreef heb ik gewist, omdat het in het korte bestek van een blog daardoor voor mijn gevoel verwarrend werd. Jammer, jammer. Maar ik begrijp je volkomen.
En ja, hetzelfde probleem speelt bij vergeving. Ook daarin zit een hiërarchische component.
Wat boven komt drijven is een situatie, misschien meer dan 10 jaar geleden. Een jonge vrouw met kind in wandelwagen in het winkelcentrum vroeg me waar het blijf van mijn lijf huis was. Ik zei: “ ik weet het niet” en dat was het. Is dit misschien de plek om te zeggen: sorry dat ik je niet meer aandacht gegeven heb. Weet dat me dat nog steeds pijn doet. Weet dat ik je niet vergeten ben.
Ach, wat bijzonder dat je deze herinnering nog steeds bij je draagt en dat je alsnog je verontschuldigingen wilt aanbieden. Wat zorgzaam en aandachtig.
Maar zo begrijpelijk dat je in een winkelcentrum niet meteen paraat staat met die aandacht. In die omgeving was die vraag zo ongewoon, dat je er een beetje van schrok denk ik. En dan schiet je aandacht gewoon weg.
Toen ik erover nadacht en me in jou probeerde te verplaatsten, bedacht ik me dat het je misschien gerust zou stellen als je bedenkt dat de vrouw waarschijnlijk meer mensen heeft gevraagd en dat ze van een ander wel een antwoord heeft gekregen waar ze wat aan had, zodat het uiteindelijk toch wel goed is gekomen met haar..
Prachtig stuk, heel leerzaam, voornemen om het meer zo te gaan doen. Dank je wel Riekje!
Heel veel succes!
Wat een mooi hartverwarmend antwoord Riekje. Nu laat ik het los.
Zou ik zeker doen: loslaten. En blijf genieten van je warme hart!