In het vorige blog beschreef ik mijn woede die door de generaties heen brak en ik eindigde met de zin: ‘Verontwaardiging is de pijn van het hart’. Daar sluit ik nu op aan.
2008 Ik vraag mijn schoonmoeder wat zij bij nader inzien vindt van de seizoensarbeiders die in de zomer kwamen werken. “Ja, dat ging toen zo,” zegt ze. “Vergeet niet, het speelde zich allemaal af omstreeks 1925. Toen was dat gewoon.” Meer weet ze er niet over te zeggen. En ja, inderdaad, toen was dat gewoon. Ik blijf het schandalig vinden.
2012 Ik voel al een hele poos een vaag soort verdriet. Het is continu aanwezig als een sombere wolk op de achtergrond. Omdat ik het gevoel heb dat het iets met mijn ouders en grootouders heeft te maken, maak ik een afspraak om een familieopstelling te maken. Ik wil onderzoeken wat dit verdriet te betekenen heeft.
Als ik in de opstelling mijn vader en mijn moeder tegenover me zet, met daar achter hun ouders, mijn grootouders, barst ik ogenblikkelijk in tranen uit. Wat waren ze arm, wat hadden ze het moeilijk, wat werden ze achtergesteld, vernederd. Ik zie de Spaanse griep waar mijn grootmoeder bijna aan is bezweken, ik zie de crisis, de oorlog, de ontberingen, het harde werken. Wat hebben ze het moeilijk gehad. Wat zijn ze níet geworden wie ze in aanleg waren. Mijn grootouders die ik nauwelijks heb gekend, mijn intelligente moeder, mijn zachtzinnige, begaafde vader. Geen van allen hebben ze hun talenten en capaciteiten ten volle kunnen ontwikkelen. Het breekt mijn hart.
Mijn huilbui is onbedaarlijk. Mijn tranen zijn niet te stelpen en het geluid is niet te dimmen. Ik zak door mijn knieën en buig me voorover tot op de grond. Ik geef me volledig over. Ik huil het verdriet van mijn voorouders. Het brult door me heen als een woest kolkende rivier.
Later, als mijn huilbui tot bedaren is gekomen, kom ik weer tot mezelf. Mijn ademhaling is weer regelmatig en kalm. Als ik naar mijn ouders en grootouders kijk voel ik tot mijn verbazing geen pijn en verdriet meer, maar een krachtige, ononderbroken stroom ‘leven’ die mij met hen verbindt. Ze kijken heel vriendelijk naar me en ik zie dat ze blij zijn dat ze het leven aan mij hebben doorgegeven en dat ze me gunnen dat ik het zoveel beter heb dan zij.
Als ik me op verzoek van de therapeut omdraai, zodat ze achter me komen te zitten, voel ik hun aanwezigheid als een steun in de rug: ze wensen me alle goeds toe.
In mijn dagboek schrijf ik later: “Ik zag de essentie van mijn grootouders. Ik zag hun lot niet meer, maar wie zij in wezen waren. Ik zag geen slachtoffers meer, maar mensen met innerlijke waardigheid en liefde.”
Na deze opstelling is mijn chronische ‘achtergrond-verdriet’ verdwenen. Ik heb het verdriet over mijn ouders en grootouders nooit meer op dezelfde manier gevoeld. Ze zijn sindsdien niet meer de bronnen van verdriet die ze altijd voor me waren geweest. Integendeel: ze zijn nu bronnen van kracht en bemoediging.
2021 Door alle rumoer om ons slavernijverleden duik ik weer eens in mijn eigen verleden en zie ik, dat mijn woede en mijn verdriet heel lang een soort ‘slavernij-bril’ hebben gevormd. Die bril heeft mijn zicht op de wereld en de mensen om me heen vrij lang behoorlijk beïnvloed. De woede over de schuursponsjes uit het vorige blog werd er bijvoorbeeld door veroorzaakt. Maar hij beïnvloedde me ook op minder ‘nobele’ en vooral minder gemakkelijk te herkennen manieren. Waar kwam bijvoorbeeld dat misprijzen voor mijn schoonmoeder vandaan, dat ik in dat blog ook beschreef, en waar was het voor nodig? Voelde ik me onbewust toch nog ‘de mindere’ van haar; namelijk van nederige komaf? Wapende ik me tegen dat pijnlijke gevoel door me moreel superieur te voelen? Was ik misschien boos en wist ik dat op geen andere manier te tonen dan door dat misprijzen? Allemaal gemoedstoestanden om mezelf op te onderzoeken.
Ik kan niet anders dan constateren dat ik mijn slavernij-bril pas afzette, nadat ik mijn pijn over (en van!) mijn ouders en grootouders had uitgehuild en ik daardoor niet alleen hun, maar ook mijn eigen innerlijke goedheid en waardigheid kon ervaren. Toen kon ik pas kijken vanuit mijn hart. Toen ging ik dingen anders zien en zag ik zelfs andere dingen. Ik zag bijvoorbeeld dat mijn schoonmoeder zich zo gedroeg doordat ze op een bepaalde manier was opgegroeid. Maar ik zag ook, dat haar leven helemaal niet alleen maar leuk en bevoorrecht is geweest, maar ook zorgelijk en pijnlijk. En ik ging zien dat het leven van mijn ouders niet alleen maar kommer en kwel is geweest. Zij hebben zeker ook vreugdevolle en gelukkige periodes en momenten gekend en konden uiteindelijk trots zijn op wat ze met al hun harde werken hadden bereikt.
Zo bekeken kun je zeggen, dat mijn zicht en daarmee mijn gedrag tot die tijd in uiterste instantie werd bepaald door de liefde voor mijn moeder. Dat wil zeggen: door de woede en het verdriet die in mij ontstonden, doordat ik haar pijn zag. Het drong niet tot me door dat ik daardoor mijn zicht ‘kleurde’ en inperkte. Je zou kunnen zeggen dat ik verblind was door mijn liefde voor haar.
Is hiermee nu alles gezegd over het verleden en de partijen die tegenover elkaar staan? Nee, zeker niet. Ik heb mijn kant van het verhaal beschreven, maar er is ook nog de andere kant, die van de ‘mevrouw’ van mijn moeder en die is van cruciaal belang, wanneer het gaat om verzoening.
Wat een prachtig en ontroerend verhaal Riekje. Door je huis schoon te maken en je ramen te wassen is je zicht op de buitenwereld dus zoveel helderder geworden.
Zo belangrijk ook voor iedereen die zich slachtoffer voelt. Aangewakkerd door heilige verontwaardiging door de slachtofferrol heen weer de kracht en liefde vinden (al kost dat soms een life time). En dan ontdekken dat je zicht is veranderd.
Liefs
Mooie foto. De kraanjespot komt me bekend voor. Zo een staat bij ons op het theekastje. Een Groningse gekregen van Eriks opa toen we trouwden. Gemaakt door Amsing ( was destijds een begrip in Groningen).
Mooi beeld: gewassen ramen! Ja, soms duurt het lang voordat je ramen zijn gewassen.
Wij hebben nog kraantjeskannen van zijn zijn grootmoeder. Prachtig dingen!
Prachtig Riekje!❤
Dankjewel.
Dankjewel Riekje dat je dit prachtige kwetsbare en moedige verhaal deelt.
Ik geloof ook dat wij door te leven wat onze voorouders niet konden hen en onszelf daarmee helpen.
Ja, wijzelf willen immers ook niets anders dan dat onze kinderen gelukkig zijn?
weer heel mooi riekje, dank je wel !
Dank jou wel.
Lieve Riekje ,
Ik ben blij met je slavernijverleden 2
Hierin beschrijf je hoe je via een familie opstelling , je onbewust overgenomen woede en pijn kon loslaten en daardoor weer op je eigen plek in je familiesysteem ging staan . Ken je het boek: de Fontein van Els van Steijn ( coach gespecialiseerd in het systemisch perspectief )?
Een verhelderend boek over levens energie via je familiesysteem .
Liefs Liefka
Ik kwam de fontein van Els van Steijn tegen in het boek ‘Onderbroken’ van Jozien Wijnakker dat ik kortgeleden las. Een mooi beeld.
Dank voor je verhaal Riekje.
Het is zo makkelijk kritiek te hebben op onze voorouders. Het doorvoelen van de geschiedenis van hun, maakt ons meer mens!
Ja, mooi gezegd: meer mens worden. Daar gaat het wat mij betreft uiteindelijk om.
Riekje, bedankt voor dit verhaal..
Heel herkenbaar, crisis , oorlog en de wederopbouw.
Wat bij ons heel duidelijk aan de orde was, was de drive vanuit de ouders dat hun kinderen het beter zouden krijgen. En dat doen wij ook weer met onze kinderen en kleinkinderen..
Ja, alle ouders willen dat hun kinderen het beter hebben dan zijzelf. Maar ik ben vaak bang dat dat in de toekomst niet zo vanzelfsprekend meer op zal gaan. Als ik denk aan de klimaatverandering en wat die allemaal voor gevolgen zal hebben, zie ik dat niet meer zo vanzelfsprekend gebeuren.
Prachtig, Riekje, wat een ontroerend artikel!
Dank je wel!
Dankjewel voor je reactie.
Lieve Riekje, Blij ben ik met je blogs, lees geen andere.
De slavernij verhalen zijn zo goed te plaatsen, mede ook door de inzichten die ik van Jan en jou kreeg. Dank, Tom
Ik vind het een fijn idee te weten dat ik je blij maak met mijn blogs.
Hoi Riekje, bedankt voor het geven van een inkijkje in je gevoelens/gedachten. Het raakt me en zet me aan het denken.
Fijn, dat je je hebt laten raken en dat je in je eigen innerlijk kunt doordenken en zoeken over deze en dergelijke dingen.
Dank… benieuwd naar de volgende….
Die komt eraan. Ik publiceer hem op 11 april.
Mooi Riekje,
Het schuldgevoel van mijn moeder over de zelfmoord van haar moeder heb ik altijd meegedragen. Prachtig toen mijn oma in een familieopstelling zo blij was met haar nageslacht.
Groet Beatrijs
Oh, wat moet dat een bevrijdende ervaring voor je zijn geweest, want wat een zware last; het schuldgevoel van je moeder. Alsof er een rugzak van je wordt afgenomen.