Slachtoffers

In mijn vorige blog schreef ik over een aflevering in de t.v.-serie ‘Recht in de ogen’, en ik beschreef daarin het interview met een vrouw die vergeving schonk aan de moordenaar van haar zus. Behalve dat interview, was er in die aflevering ook een gesprek met de ouders van die vermoorde vrouw te zien en daar gebeurde iets heel opmerkelijks, wat ik graag wil delen.
Hieronder het gesprek tussen de vader (V), de moeder (M) en de interviewer over de moordenaar (G). Alle citaten staan tussen aanhalingstekens.

M: “Na ongeveer twee jaar kwam er een brief van hem dat hij zijn excuses wilde aanbieden en graag met ons in gesprek wilde gaan. Voor mij was het in eerste instantie: ””Nee!”” Ik wilde niet dezelfde lucht opsnuiven als deze man.”
V: “Ik had wel eens willen horen wat hij te zeggen had, maar ik wachtte tot mijn vrouw het gesprek aandurfde. Na ongeveer 5 jaar was ze zo ver.”
M: “Er waren toch een paar dingen die ik hem wilde zeggen. Ik wilde hem spreken. Ik wilde hem vragen stellen.”
V: “Jij wilde hem zeggen met name: “”Als je je had laten behandelen wat onze dochter je meerdere keren had voorgehouden: “”G, laat je behandelen anders wordt het niks tussen ons,”” was het misschien wel goed gekomen. Dat wilde jij hem zeggen.”
M: “Ja en dat vond ik belangrijk hem voor te leggen: “”Realiseer je, dat als je behandeld was, als je een weg had gevonden in die agressie, dat jullie dan gelukkig waren geworden.””
V: “Ja, je hield hem ook voor: “”Je had dan de vader kunnen zijn van een mooi gezin met prachtige kindertjes. In plaats daarvan zit je nu in de gevangenis.”” 
M: “Ja, dat was echt mijn punt.”
V: “En dat kwam zó bij die man binnen. Hij was al steeds aan het huilen, maar op dat moment greep hem dat zo aan, (…), dat dat huilen, dat stopte niet meer. Ik zeg: ””Wat ben jij voor een marinier? Kom op man, verman je!””
Interviewer: “Jij bent niet het slachtoffer, wíj zijn de slachtoffers!”
V: “Juist! Als er hier gehuild wordt, dan is het aan déze kant van de tafel. Ik vergeet het nooit meer.”

Het gesprek gaat daarna verder, maar ik blijf hier hangen. Want wat hoor ik? Ik hoor dat G in onbedaarlijk huilen uitbarst als hem te verstaan wordt gegeven, dat hij had kunnen voorkomen wat er allemaal is gebeurd. Hij breekt. Hij kan hij zijn tranen niet meer bedwingen. En dan gebiedt de vader hem met kracht om te stoppen met dat gehuil! Hij kan niets met de tranen van G. Hij wil ze helemaal niet zien. Dus zegt hij dat G zich moet vermannen. Hij moet zich niet zo aanstellen! Hij moet sterk en krachtig zijn. Een stoere marinier!

Ik verwacht dat het in de jeugd van G waarschijnlijk regelmatig zo is gegaan. Als hij zijn emotionele of fysieke pijn toonde, werd hem waarschijnlijk regelmatig voorgehouden: “Niet zo huilen, jij. Ben jij nou een flinke jongen?” En: “Stel je niet aan, je bent toch geen mietje?” De gevoelige jongen die hij was, is keer op keer te verstaan gegeven dat hij té gevoelig was. Door zijn vader, zijn moeder, broers, zusjes, klasgenootjes, wie dan ook. Om erbij te mogen horen is hij braaf gaan doen wat van hem werd gevraagd: hij bouwde een muur rondom zijn hart, verstopte zijn gevoelens achter die muur, en ging stoer doen. Heel erg stoer. Hij werd een marinier. Stoerder kan haast niet.

Maar nu, zoveel jaar na die verschrikkelijke moord, begeeft de muur het. De tranen van zijn hart breken door de muur heen en zijn niet meer te stelpen. 
Als de vader contact had gemaakt met dit verdriet, als hij had gevraagd: “Waarom huil je zo?” zou G waarschijnlijk iets gezegd hebben in de trant van: “Ik vind het zo erg. Ik heb er zo’n spijt van. Ik schaam me zo. Hoe moet het nu verder?” Allemaal noodkreten en hulpvragen van zijn hart.
Maar nee, op dit cruciale moment worden de tranen van G veroordeeld als ‘zwak’. Alweer. Er zit een vader tegenover hem die helemaal niets met zijn gevoel te maken wil hebben. Alweer. Hij moet zich ‘vermannen’. Hij moet de stoere marinier worden die hij was. Terwijl het nu net de marinier in hem was, die de moord pleegde….

Na deze reprimande eist de vader, daartoe aangezet door de interviewer, nadrukkelijk het slachtofferschap op voor zichzelf en zijn vrouw. Zíj zijn de slachtoffers. Zíj mogen huilen. G níet!
En ja natuurlijk, de ouders zijn slachtoffers. Wat hen is overkomen, is onbeschrijflijk tragisch. Dat lijdt geen enkele twijfel.
Maar dat neemt niet weg dat G óok een slachtoffer is. Van zichzelf. Om precies te zijn: zijn hart is het slachtoffer van de marinier in hem. Het was die marinier die de moord pleegde. Omdat die alleen maar met stoerheid en geweld kon reageren op wat hem overkwam. En dat was tegen het gevoel en de goede intenties van zijn hart in. Hij zal zichzelf misschien de rest van zijn leven verwijten blijven maken. Ook hij is een slachtoffer.

Begrijp me goed: het was voor de ouders natuurlijk ongelooflijk moeilijk, om niet te zeggen onmogelijk, om het verdriet van G aan te zien, laat staan er naar te luisteren. Ze hadden hun eigen pijn nog niet verwerkt en konden daardoor geen begrip opbrengen voor de pijn van de dader. Alle begrip voor de ouders.
En de moord is natuurlijk op geen enkele manier goed te praten. Ook niet door het goede hart van G te erkennen.

Maar toch; de felheid en de snelheid waarmee de vader reageerde trof me enorm. Waar kwam dat woord ‘vermannen’ opeens zo snel vandaan? En waarom verweet hij G niet meer de stoere marinier te zijn die hij was? Vond hij die stoerheid misschien sympathiek? Was hij allergisch voor ‘zwakte’?
Hoe zou de vader zelf ooit zijn opgevoed? Zou zijn gevoeligheid misschien ook van jongs af aan zijn afgewezen, waardoor hij flinker en stoerder doet dan hij in wezen is? Ik weet het niet en zal het nooit weten.
Wel meen ik zeker te weten, dat heel veel jongens en mannen het slachtoffer zijn van de indoctrinatie om toch vooral niet ‘te gevoelig’ of ‘zwak’ te zijn. Ze doen stoerder en krachtiger dan ze in wezen zijn. En ik weet ook zeker, dat al dat stoere gedrag veel problemen oplevert, die er niet zouden zijn als er wat meer gevoeld zou mogen worden.