Oekraïne en ik

Vorig week had ik een blog geschreven over het ‘innerlijk kind’ en het probleem dat ik heb met dat begrip. Ik hoefde alleen nog maar op de knop ‘publiceer’ te klikken en hij zou op de site staan. Maar toen was er de inval in Oekraïne. Die overweldigde me zo, dat mijn ‘probleem’ met het innerlijk kind me volstrekt onbelangrijk voorkwam. Dus schoof ik deze blog terzijde en probeerde ik mijn verbijstering woorden te geven. Ik zou mijn overpeinzingen over het innerlijk kind wel een week later publiceren; vandaag dus.
Maar bijna meer nog dan vorige week, lijkt het me met het oog op de rampen die zich in Oekraïne voltrekken, een volstrekt onbelangrijk verhaal. Het geweld dat dag na dag verder escaleert, de ravage, de gewonden, de doden en het lot van de vluchtelingen overschaduwen mijn leven in die zin, dat elk probleem van mijzelf daarbij vergeleken totaal in het niet valt. 

Al mijn problemen blijk ik met gemak te kunnen onderbrengen in de categorieën ‘minor problem’ of zelfs ‘no problem’. Bijvoorbeeld: we hebben dubbel glas voor de ramen van onze huiskamer laten zetten en dat werkt niet: de ramen beslaan zodra de zon erop schijnt. Dan kun je er niet meer doorheen kijken en het ziet er niet uit. We hebben al vaak zitten piekeren hoe we dit probleem moeten oplossen, maar vandaag breng ik het met gemak onder in de categorie ‘no problem’. En de flinke brandwond die ik opliep toen ik een gloeiendhete pan aanraakte, plaats ik ogenblikkelijk in de categorie ‘minor problem’. “Stelt niet veel voor in vergelijking met al die gewonden daar,” zeg ik tegen mezelf. Hetzelfde geldt voor de pijn die ik na een flinke wandeling in mijn voeten heb. “Wat denk je hoe de voeten zullen aanvoelen van al die vluchtelingen, die eindeloos veel kilometers hebben moeten lopen?” Natuurlijk, de pijn is er en de wond moet verzorgd worden, maar het zijn ‘minor problems’. Ik lees in de aankondiging van een dag in aandacht dat er dieper ingegaan zal worden op de vraag wat de zin van het leven is. “Zou je een vluchteling moeten vragen,” denk ik geïrriteerd. “Overleven natuurlijk!” Luxe probleem.

Dat zou je een positief effect kunnen noemen van de confrontatie met al deze ellende: mijn ‘problemen’ bestaan opeens niet meer. Daar komt bij dat ik de meest doodgewone dingen nu ervaar als heel bijzonder. Het is warm in de huiskamer omdat de gastoevoer het gewoon doet. Ik post een brief en ik kan er van op aan dat die de volgende dag bezorgd wordt. In de winkel is alles te koop wat ik nodig heb. In de bibliotheek staat het boek dat ik heb laten reserveren voor me klaar. De dag na carnaval rijdt er een veeg-wagentje langs het trottoir om alle confetti op te vegen. Alles werkt. Ik loop door de straat en denk: ik kan hier helemaal gerust en veilig lopen, niemand zal me aanvallen. Ik ga slapen en weet: er zullen geen bombardementen zijn. Ik voel me veilig. Dat is hier heel gewoon, maar ik ervaar het nu als een ongekende luxe.
Ik voel me dankbaarder dan ooit dat ik in deze voor ons heel gewone grote luxe leef. Tegelijkertijd confronteert het me met de enorme pijn van al die duizenden vluchtelingen die alles in de steek hebben gelaten en vraag ik me af hoe die in Nederland gehuisvest moeten worden. Er zijn al zoveel woningzoekenden, met wie ik het ook al zo te doen heb.

Iedereen is aangedaan; iedereen wil wat doen. Een vrachtwagenchauffeur zegt in een interview dat hij terugkeert naar Oekraïne om daar te gaan vechten. Ik ben tegen geweld en ik ben al helemaal tegen oorlog, maar ik zie een man die werkelijk het goede wil doen en dat is in zijn ogen: vechten voor de vrijheid. Als hem gevraagd wordt of hij zich realiseert dat hij gevaar loopt (stomme vraag trouwens), antwoordt hij: “Ik heb mijn leven geleefd,” wat impliceert dat hij zijn leven wil geven voor de vrijheid van zijn land. Ik heb er bewondering voor, maar vraag me tegelijkertijd af of hij een vrouw en kinderen heeft en hoe dit voor hen is. Hoe is het als je zoon, man, vader een geweer pakt, een kogelvrij vest aantrekt en naar het front vertrekt? Het lijkt me ondragelijk. En het is tegelijkertijd prachtig, om trots op te zijn.

Maar een oorlog zal nooit een uiteindelijke oplossing bieden, omdat een oorlog nooit eindigt, ook niet als een van beide partijen zich heeft overgegeven. Geweld roept altijd tegengeweld op; wraak. Is het niet direct, dan wel later, eventueel jaren later. 
De Dalaï Lama schreef in de laatste nieuwsbrief van Lion’s Roar dat oorlog ‘uit de tijd’ is en dat er onderhandeld moet worden. Ik ben het van harte met hem eens, maar hoe onderhandel je met iemand die totaal losgezongen van de realiteit zijn eigen waanbeelden lijkt na te streven? De Russen vielen een kern-centrale aan. Je houdt het niet voor mogelijk. Er zijn nog drie kerncentrales in Oekraïne. Even vlamt er een felle angst in me op. Ik kalmeer mezelf door naar een strijkkwartet te luisteren op radio 4. Speelde er ooit niet ook zo’n strijkje op de Titanic?

Het zijn verwarrende en angstige tijden. Hoe nu verder? Wat staat ons te wachten? Wat te doen? Hierover nadenkend schiet me een verhaal te binnen dat ik las in een nieuwsbrief op de site van Ai-opener. Ik citeer het hieronder enigszins gewijzigd.

“Hoe weet ik wat ik moet doen?” vroeg een koning zich af. “En als ik dat al weet, met welke mensen moet ik dat dan doen, en wanneer?” Geen van zijn raadsheren kwam met een antwoord dat hem rust gaf. Een van de schoonmakers aan het hof hoorde de koning mopperen en morren. Hij schuifelde al vegend naar de troon en fluisterde de koning toe: “Ze zeggen dat er een boer is in Tobolsk die het antwoord weet op uw vragen…” De koning ging op weg en kwam na een lange reis aan bij het land van de boer. Hij stelde vol ongeduld zijn vragen, maar de boer was niet onder de indruk. Niet van de koning en niet van zijn vragen. Hij humde wat en ging door met ploegen. Kwaad riep de koning: “Weet je wel tegen wie je spreekt? Ik ben de koning nota bene!” Ook dit maakte geen indruk op de boer, die doorging met zijn werk. Daar stonden ze: de koning met zijn onmacht en de boer met zijn ploeg.
Op dat moment wankelde een zwaargewonde man het veld op. Voor de ploeg stortte hij in elkaar. De boer zei tegen de koning: “Help me om deze man naar mijn hut te dragen.” “Zul je me dan antwoord geven?” vroeg de koning. Zijn ongeduld was blijkbaar moeilijker te verdragen dan de aanblik van een man met gapende wonden. Met een zucht antwoordde de boer: ”Straks…” waarna ze samen de man naar de hut brachten en daar zijn wonden verzorgden. “Nou, nu dan! Geef je me nu antwoord op mijn vragen?” vroeg de koning toen de man in slaap gevallen was en de geur van de zwarte thee de hut vulde. “Je kunt naar huis,” zei de boer, “Je hebt je antwoorden.
Wat te doen? Wat op je weg komt.
Met wie? Met de mensen die er dan zijn.
Wanneer? Op het moment dat het zich voordoet.”

Intussen denk ik erover na om mijn workshop ‘Omgaan met boosheid’ weer te gaan geven. Een beetje zicht op het ontstaan van boosheid en hoe ermee om te gaan, lijkt me wel zinnig in deze tijden. Alles voor de vrede.