Mini-oorlog

Een dierbare vriend vertelde over een conflict met zijn twee zussen. Ze hebben onenigheid over de huisvesting van hun demente moeder. De vader heeft haar laten opnemen in een verpleeghuis, maar de zussen willen haar weer terug naar huis halen en beweren dat ze daar met wat extra verpleeghulp heel goed kan blijven wonen.
De vader en mijn vriend gaan er vanuit dat dit onmogelijk kan. Het zou een te zware belasting worden voor de vader.
Je zou zeggen dat hier in alle aandacht en redelijkheid over gesproken zou kunnen worden, maar helaas is er een eind gekomen aan het overleg na een periode van geruzie. Daarin zullen over en weer vast wel wat beschuldigingen en verwijten zijn gemaakt, want de zussen weigerden op een gegeven moment om nog verder te praten. Ten einde raad hebben mijn vriend en zijn vader mediation aangevraagd. Gelukkig hebben de zussen daarmee ingestemd.

Wat ik zo pijnlijk vind aan deze hele geschiedenis is, dat ik zie dat de beide partijen er alleen nog maar op uit lijken te zijn hun mening aan de ander op te dringen. Ze lijken nauwelijks nog bezig een oplossing te zoeken, waar de demente moeder en de eenzaam overgebleven vader het meeste bij gebaat zouden zijn. Het gaat alleen nog maar over ‘het eigen gelijk’, terwijl ‘het gelijk van de ander’ wordt afgekeurd of verdacht gemaakt.
Het besluit van de vader om de moeder te laten opnemen, wordt door de zussen uitgelegd en veroordeeld als een manier om haar zo snel mogelijk het huis uit te werken en zodoende zijn handen weer vrij te krijgen. De vader en mijn vriend verdenken de zussen ervan dat ze hun moeder weer terug naar huis willen halen, omdat ze bang zijn dat de erfenis zal ‘verdampen’ door de hoge kosten van het verpleeghuis.
Vanuit deze vooringenomen standpunten worden nu alle handelingen en uitspraken geïnterpreteerd en verdacht gemaakt. Iedereen voelt zich door iedere opmerking onbegrepen, aangevallen of bedreigd.

Pijnlijk om zo met elkaar in conflict te zijn. Maar zeker zo pijnlijk en voor mij onbegrijpelijk is, dat de hele familie-geschiedenis niet meer lijkt te tellen. Er was altijd een warme band met elkaar, er waren gezellige feestdagen, er werd op elkaars kinderen gepast, er werden uitstapjes met elkaar georganiseerd, enzovoort, maar daar wordt niet meer over gepraat. Het is alsof dat allemaal leugens zijn geworden. Alsof het helemaal niet heeft bestaan.

Het doet me denken aan de verhalen over de oorlog in Joegoslavië, die je destijds hoorde. Toen waren er buren die elkaar met kalasjnikovs te lijf gingen, terwijl ze jarenlang vreedzaam naast elkaar hadden gewoond en vriendschappelijk met elkaar waren om gegaan. Mijn vriend ervaart de situatie met zijn zussen ook als een strijd; een mini-oorlog. Deze situatie doortrekken en vergelijken met een oorlog zoals in Oekraïne, compleet met mis-informatie en het wissen en herschrijven van delen van de geschiedenis, is in mijn ogen ook heel goed mogelijk. Zo’n mini-oorlog verschilt in essentie niet van een grote oorlog.

Hoe bestaat het? Hoe bestaat het dat een goed functionerende familie binnen relatief korte tijd uit elkaar valt in elkaar bestrijdende partijen ? Dat mensen die jarenlang goed goed met elkaar zijn omgegaan, elkaar opeens als vijanden zien en behandelen? Dat ze een complete geschiedenis wissen en alle handelingen van de ander beoordelen en interpreteren vanuit het eigen vooringenomen vijandige standpunt?

Ik denk dat het uiteindelijk te maken heeft met de angst om naar binnen te gaan en de pijn die in je hart ligt opgeslagen te durven doorvoelen. Want natuurlijk is er pijn. Aan beide kanten. Er waren verwachtingen die niet zijn uitgekomen, behoeftes die niet werden vervuld, er was hoop die in rook vervloog. Dat is allemaal pijnlijk. Boos worden en je gelijk proberen te halen is een perfecte methode om je pijn niet te voelen. Maar het is niet een erg effectieve methode in die zin dat hij niet tot een goed einde leidt, want zolang je boos bent zie je de ander als een vijand die schuldig is aan jouw leed. Gevoelens van toegeeflijkheid, begrip, laat staan vergeving, zullen daardoor niet in je opkomen. Die kunnen pas ontstaan wanneer je de pijn in je hart erkent en doorvoelt, waardoor je weer ruimte maakt in je hart. Pas dan zul je de ander weer vanuit dat perspectief kunnen zien; met warmte en begrip. Pas dan kan er een einde komen aan de strijd.

Ik moet nu denken aan het initiatief van Thich Nhat Hanh, die in 2001 in zijn klooster Plum Village een groep Israëliërs en een groep Palestijnen uitnodigde met de bedoeling om hen met elkaar in contact te brengen. Hij liet de beide groepen eerst een volle week afzonderlijk van elkaar meedoen in het dagelijkse kloosterritme van mediteren, luisteren naar de dagelijkse lezing, in aandacht eten, in aandacht werken, in aandacht wandelen, enzovoort. Na die week nodigde hij ze uit om met elkaar te praten, ervaringen uit te wisselen en vooral: wérkelijk naar elkaar te luisteren. De beide groepen, die bij binnenkomst in het klooster elkaars bloed wel konden drinken, konden zich in eerste instantie nauwelijks voorstellen dat ze überhaupt met elkaar in gesprek zouden kunnen gaan. Maar door een volle week in aandacht te leven en zich omringd te hebben gevoeld door de vriendelijke, respectvolle kloostergemeenschap, waren ze tot rust gekomen en durfden ze het gesprek toch aan. Ze durfden zich zelfs voor elkaar te openen en naar elkaar uit te spreken. Ze deelden hun pijn, haat, angst, wanhoop, woede en verdriet. Maar het belangrijkste was, dat ze tijdens deze gesprekken aandachtig naar elkaar luisterden. Er werd niet geargumenteerd, maar alleen maar geluisterd. Iedereen kon zijn verhaal kwijt en iedereen voelde zich werkelijk gehoord en begrepen. Daardoor ontstond over en weer een diepe verbinding. Dat hadden ze geen van allen ooit voor mogelijk gehouden.

Terug naar de mini-oorlog van mijn vriend en zijn vader met de zussen. Ze zitten inmiddels middenin een mediation-traject. Ik hoop van harte dat ze tijdens dit traject niet alleen kijken naar de zakelijke kant van de kwestie, maar dat er ook aandacht wordt besteed aan de onderliggende pijn. Ik hoop dat ze zich naar elkaar durven uit te spreken en dat ze werkelijk naar elkaar kunnen luisteren, zodat ze elkaar met andere ogen zullen gaan zien en elkaar weer kunnen waarderen.

In het artikel ‘Listening Deeply for Peace’ van Thich Nhat Hanh waarnaar ik met de onderstaande link verwijs, staat een prachtige uitspraak waarmee ik graag wil afsluiten: The antidote to violence and hatred is compassion. There is no other medicine. Unfortunately, compassion is not available in drugstores. You have to generate the nectar of compassion in your heart. 

https://www.lionsroar.com/listening-deeply-for-peace/?goal=0_1988ee44b2-33d467388f-24744239&mc_cid=33d467388f&mc_eid=2d1ce3ad8f