Heel regelmatig overkomt het me als ik de krant lees of naar het journaal kijk, dat ik nauwelijks een kreet van ontzetting of afschuw kan bedwingen door wat ik hoor of zie. Vaak schiet mij dan de herinnering te binnen aan een middag, toen Jan en ik een weekend gaven in de Opleiding Transpersoonlijke Therapie. Ik zal het nooit vergeten.
We focusten die middag op het hart. Alle deelnemers lagen comfortabel op matrassen op de grond, zodat ze zich goed konden ontspannen en daardoor nauwkeurig konden waarnemen wat er in hun lichaam gebeurde. De zon scheen door de grote ramen en streelde de deelnemers met zijn warme licht.
Jan leidde de deelnemers aan de hand van een meditatieve visualisatie naar het hart. Zijn stem klonk rustig en ritmisch terwijl hij de weg door het lichaam naar het hart aangaf. Eenmaal in het hart aangekomen liet hij de sfeer van warmte, licht en liefde verkennen. Hij gaf daar ruim de tijd voor. Daarna vroeg hij de deelnemers om met de ogen van hun hart te kijken naar partners, kinderen, ouders en andere dierbaren.
Bij de meeste deelnemers ontstond na verloop van tijd een glimlach op het gezicht. Sommige mensen maakten gebaren alsof ze iemand omarmden. Het was voor mij, die niet aan de visualisatie meedeed maar rustig op de vloer zat, alsof ik baadde in een sfeer van warme, liefdevolle aandacht. Ik doezelde heerlijk weg.
Maar ik schrok klaarwakker uit mijn weldadige rust, toen er opeens een keiharde schreeuw klonk, die gevolgd werd door een intense huilbui. Wat was dat? Jan had de deelnemers gevraagd om naar onbekende mensen te kijken met dezelfde liefdevolle ogen als die waarmee ze daarnet naar hun dierbaren hadden gekeken, en nu lag daar Simon, een man van midden dertig, onbedaarlijk te huilen. Wat had dit huilen te maken met het hart? Wat had het te maken met liefde? Wat beleefde Simon?
Tijdens de nabespreking vroegen we het hem natuurlijk. Hij vertelde dat hij in eerste instantie een grote, warme ruimte had ervaren in zijn borst. Hij had veel liefde gevoeld voor zijn partner, zijn kinderen en nog meer dierbaren om hem heen. Maar toen hij naar onbekende mensen keek, nog steeds met een open hart, zag hij dat heel veel mensen helemaal niet gelukkig zijn en een moeilijk en pijnlijk leven leiden. Hij vond het zo verschrikkelijk om te zien, dat hij het had uitgeschreeuwd van pijn en daarna in huilen was uitgebarsten.
Het huilen had dus alles te maken met liefde. Met liefde die pijn doet. Liefde is nu eenmaal méér is dan alleen maar “Ik houd van jou, ik blijf je trouw” en “Oh wat zijn we heden blij”; de twee gevoelens die de meeste mensen associeren met liefde. Natuurlijk, liefde voelt in eerste instantie aan als verbondenheid en vreugde, maar soms doet liefde ook pijn. Compassie of mededogen is de pijn die je voelt wanneer je ziet dat mensen het heel moeilijk hebben. Het is een aanmerkelijk minder prettig gevoel, dat geef ik direct toe, maar het is toch liefde. Ik noem het een manifestatie van liefde.
Wanneer er sprake is van onverdraaglijk pijnlijke toestanden, ik denk nu aan bijvoorbeeld oorlog, vormen van slavernij en misbruik, dan is er behalve het mededogen vaak ook sprake van verbijstering of ontzetting over de wreedheid of gewetenloosheid van mensen die de pijn veroorzaken. Er ontstaat dan verontwaardiging, een gevoel dat liefst zo snel mogelijk in daden omgezet wil worden, omdat het moeilijk te verdragen is. Er is niets op tegen om dat dan ook te doen, maar omdat verontwaardiging heel erg lijkt op boosheid, is het heel belangrijk dat je niet uit woede gaat handelen. Voor je het weet richt je zelf schade aan. Heel kort door de bocht kun je het verschil tussen beide als volgt beschrijven: boosheid vecht tégen, verontwaardiging ijvert vóor. In mijn blog over positieve boosheid schreef ik hier meer over*).
Wat ik maar wilde zeggen: een open hart levert niet alleen maar mooie gevoelens van liefde op. Integendeel, als ik vanuit mijn hart naar de wereld en de mensen om me heen kijk, voel ik heel veel liefde en vreugde, maar zeker even veel mededogen, ontzetting en verontwaardiging.
Het hart dan dus maar sluiten zodat we minder te lijden hebben aan de pijn van ons mededogen? Nee, natuurlijk niet. Juist niet.
We hebben de warmte, de mildheid en de vergevingsgezindheid van het hart nodig om na te gaan wat ons te doen staat, hoe we het beste kunnen handelen, hoe en wat we kunnen bijdragen aan een leefbare wereld. Dat is niet gemakkelijk, zeker niet. Ik ben de laatste die zal zeggen hoe ‘het’ moet. Ik kan alleen maar zeggen dat ik blijf proberen om een bijdrage te leveren.
*) https://riekjeboswijk.nl/positieve-boosheid-bestaat-niet/
Goede morgen lieve Riekje,
Wat een prachtige tekst weer. Het raakt mij in mijn hart. Ik maak op dit moment veel lijden mee van mijn cliënten in mijn praktijk. En soms voelt het alsof mijn hart zich hiervoor wilt sluiten, wat ik juist niet wil. Je tekst is voor mij zo helder en helpend. Het komt precies voor mij op het juiste moment. Ik voel heel veel dankbaarheid in mijn hart.
Heel veel liefs Merel
O ja, dat ken ik ook; al die pijn van je cliënten die soms bijna teveel wordt. Vaak, zo tegen de zomer, was het voor mij en Jan echt tijd om even helemaal te stoppen, omdat er dan niets meer bij kon. Een flinke zomervakantie was dan echt nodig.
Mooi gedachte voor vandaag en de komende dagen om bij ons te houden. Dank voor het delen Riekje!
Dank voor je reactie. Je, soms moet je dingen een poosje bij je houden, en in de loop van de dagen steeds weer even in herinnering brengen. Dat kleurt dan je leven.
Ja, Riekje, liefde kan ook pijn doen. Ik herken me in je tekst. Deze dagen bijvoorbeeld: ik houd (ook) veel van dieren. Onze hond lijdt intens pijn door waarschijnlijk iets aan zijn botten, gewrichten. De dierenarts heeft nu, na drie dagen, een goede dosering pijnstillers gevonden. Het dier leed zo heel veel pijn! Ik zat naast hem, voelde mijn intense verbondenheid met hem. Hij liet zijn kop zwaar in mijn hand rusten: ‘Vrouwtje, help mij!’ Zijn lijden en mijn onvermogen deden mij ook pijn, juist omdat ik zoveel liefde voor hem voel.
We hebben een (dieren)fysio gevonden waar we morgen heen gaan, met de hoop dat zij de oorzaak van de pijn kan wegnemen.
En, we keken net naar Buitenhof, hoorden het verhaal van een Iraanse asielzoeker. Mijn hart opent zich makkelijk voor mensen, ik voel snel warme betrokkenheid. Maar ik zie, hoor en voel het lijden van zo heel veel mensen. Ik zou, net als de man in de therapie groep, ook ‘hartverscheurend’ kunnen huilen, zo’n pijn voel ik soms.
Het helpt mij om aandachtig te blijven zorgen voor mens, dier, de natuur, moeder aarde. De verbinding die ik dan voel verzacht de pijn, laat hem smelten.
Dank, Riekje.
Ach, wat een aandacht voor de zieke hond. Hopelijk kan hij door de dieren-fysio geholpen worden. Ik wist trouwens niet dat er fysiotherapie voor dieren bestond.
Je hebt gelijk met wat je zegt over al het leed in de wereld en dat het helpt om gefocust te blijven op je eigen (kleine) plaats in de wereld en daar te doen wat nodig is. We kunnen niet meer dan dat en dat is heel veel.
Dankjewel Riekje,
Heel herkenbaar en wat fijn dat je het zo onder woorden kan brengen.
❤️
Dankjewel voor je reactie. Fijn te horen dat je mijn gevoelens herkent.
Hallo Riekje,
Een mooie en herkenbare tekst. Dankjewel dat jij dit opschrijft en deelt.
Dankjewel voor je reactie. Dat helpt me weer om hier mee verder te gaan!