Jong of oud?

Volgende week word ik 75 jaar. Dat is een hele leeftijd vind ik. Maar wat zegt leeftijd eigenlijk? Voel ik me oud? Of nog jong? 

Mijn eerste herinnering aan leeftijd. 
Ik ben ongeveer negen jaar en ik kom thuis van school. In het kleine halletje voor de keuken, de huiskamer en de trap doe ik mijn jas uit. Ik hang hem op het kapstokje met de drie meisjes. Ik stel me altijd voor dat ik daar zelf sta afgebeeld met en mijn twee oudere zusjes. Terwijl ik me omdraai om de kamerdeur te openen schiet er opeens, volslagen uit het niets, een klaar-heldere gedachte door mijn hoofd: “Oh, natúurlijk! Ik kan de dingen nog niet zo goed als mijn zusjes, omdat ik nog niet zoveel jaren heb geleefd als zij! Zij zijn óuder dan ik.” 
Kennelijk heb ik mezelf tot die tijd altijd vergeleken met mijn zusjes, keer op keer geconstateerd dat zij alles beter konden dan ik, en daaruit geconcludeerd dat er iets aan mij niet deugde. En nu ontdek ik dat ik minder jaren heb geleefd dan zij en dus ook minder lang heb kunnen oefenen op alle kunsten en vaardigheden waarover zij beschikken. Ik ontdek wat leef-tijd is. Een hele ontdekking!

Na mijn 50e voelde ik me een hele poos oud. Dat kwam, omdat ik toen merkte dat ik veel minder energie had dan eerder. Eerder was: vóor de overgang. Mijn vriendinnen lieten me desgevraagd weten dat zij dat ook zo ervoeren. Ook zij constateerden dat je na de overgang niet meer over die vrijwel onuitputtelijke hoeveelheid energie beschikt, die je tot die tijd altijd had. Dat voelde oud, hoewel mijn lichaam verder nauwelijks vormen van slijtage vertoonde. Gelukkig maar, want mijn leven was in die periode behoorlijk druk. Trouwens, na een paar jaar was ik gewend aan dit nieuwe energie-peil en voelde het als gewoon. Mijn gevoel van ‘oud’ zijn verdween daarmee ook.

Op mijn zestigste voelde ik me weer oud, maar op een heel andere manier. Om te beginnen vond ik het nogal schokkend om over te stappen van het vijftigtal naar het zestigtal, want dat ging richting de AOW (toen nog 65 jaar), maar dat was het niet alleen. Ik voelde me in die tijd ook oud, doordat ik vond dat ik in mijn leven al heel wat had meegemaakt en gezien. Ik had bijvoorbeeld mijn kinderen (en allerlei vriendjes en vriendinnetjes om hen heen) zien opgroeien, was mijn moeder verloren, had veel meegemaakt in de relatie met Jan, maar ik had toen ook meer dan twintig jaar als therapeute gewerkt en heel veel meegemaakt met mijn cliënten. Ik had wat je noemt levenservaring opgedaan. Dat voelde ‘oud’.
Ik keek in die tijd dan ook altijd met heel vreemde ogen naar leeftijdgenoten die beweerden dat ze zich nog zo jong voelden. “Hoe kan dat nou? Hoe kun je jezelf nog jong voelen? Heb je dan niks meegemaakt?” was mijn gedachte.
Dit gevoel van ‘oud’ zijn is nooit meer weggegaan. Logisch; levenservaring verdwijnt niet.

Maar kijk nu wat er gebeurde toen ik las dat ik in het vaccinatie-programma van de regering ben ingedeeld in de groep ‘thuiswonende ouderen’. Ik keek Jan verwonderd aan. Thuiswonende ouderen? Zijn wij dat? Welnee! We voelen ons helemaal geen ‘ouderen’. Logisch; we zijn beide fysiek behoorlijk fit zijn en ons verstand functioneert nog prima. We hebben dan wel behoorlijk wat levensjaren achter de rug, maar verder is er niets aan de hand. Niks ‘oud’.
Hoe zit het nu? Ben ik nu oud of jong? 

Natuurlijk, ik hoef maar naar de rimpels in mijn gezicht te kijken om te constateren dat mijn lichaam oud is. Ik ben al jaren grijs, ik ben aan staar geopereerd, ik heb aanzienlijk minder energie dan vroeger en doe ’s middags altijd even een hazenslaapje. En moet je mijn handen zien: mijn vingers zijn door het werken in de tuin helemaal kromgegroeid. 
En dan mijn levenservaring. Maakt die dat ik me oud voel? Regelmatig wel. Als ik bijvoorbeeld weer eens iets zie gebeuren waarvan ik de afloop al kan voorspellen, omdat ik zoiets al zo vaak heb zien gebeuren. Ook ervaar ik mijn leeftijd als ik naar de kleinkinderen kijk. Al mijn levenservaring kijkt dan als het ware mee en daardoor zie veel meer en heel anders dan toen ik indertijd naar onze beide dochters keek.

Goed, ik ben dus oud. Als ik in de Grote van Dale kijk betekent het woord oud ook: 1 geruime tijd of lang geleefd hebbend of: 2 reeds lang bestaand met daardoor verkregen ervarenheid. In mijn etymologisch woordenboek lees ik dat het woord ald of old een deelwoord is bij het germaanse werkwoord alan, dat voeden of opgroeien betekent. Iemand die oud is, heeft de tijd gehad om op te groeien en zich te voeden. De betekenis ’oud’ lijkt hier eerder een positieve, dan een negatieve benaming. In vroegere culturen werden oudere mensen vaak ook als ‘wijs’ gezien en met eerbied bejegend. 

Wat maakt nu, dat ik mezelf geen thuiswonende ‘oudere’ voel, terwijl ik ruiterlijk toegeef dat mijn lichaam niet meer jong is en ik door de jaren heen de nodige levenservaring heb opgedaan? Dat is om te beginnen natuurlijk omdat ik me fysiek nog gezond voel. Maar het is vooral omdat het woord ‘oud’ in onze samenleving, en kennelijk ook door mijzelf, meestal heel negatief geïnterpreteerd wordt. Het wordt geassocieerd met begrippen als vermoeid, saai, bekrompen, angstig, vastgeroest, enzovoort. Dat heeft niet zozeer te maken met het lichaam of de hersens, maar met wat ik voor het gemak hier maar even de ‘spirit’ noem; de levendigheid. Iemand die oud is leeft misschien nog wel, maar is niet levendig meer, is de gedachte. Zijn ‘spirit’ is uitgeblust.
Maar die levendigheid is bij mij nog steeds volledig intact. Ik voel me betrokken bij allerlei mensen, ik maak me druk, maak me zorgen, erger me, voel mededogen, heb verdriet, voel me blij, ontroerd, enthousiast, nieuwsgierig: de hele regenboog aan emoties trekt door me heen en daar geef ik al dan niet uiting aan. Ik blijf geïnteresseerd in van alles en nog wat en ik heb steeds weer nieuwe ideeën, die ik probeer vorm te geven. Natuurlijk wordt die vormgeving mede bepaald door mijn fysieke capaciteit en mijn levenservaring, maar de levendigheid op-zich is niet veranderd in de jaren. Die is nog net zo springlevend als twintig, veertig of zestig jaar geleden.
Ik denk dat mensen deze levendigheid bedoelen wanneer ze zeggen dat ze zich ‘jong’ voelen. Voor zover ik bij mezelf kan nagaan, heeft mijn levendigheid echter niets te maken met oud of jong of leeftijd, maar met mijn openheid naar enerzijds de wereld en de mensen om me heen en naar anderzijds mijn diepste innerlijk; de bron van waaruit ik word gevoed. Zolang ik me niet afsluit voor die bron en de uiting van de levendigheid niet in de weg sta, zal ik me niet zozeer jong, als wel ‘levend’ blijven voelen. Leeftijdloos, hoe oud ik ook word.