In de steek laten

Op zondagochtenden wandel ik altijd met een stel vriendinnen. Deze keer zijn we met zijn vijven. Twee van ons lopen voorop en ik loop daar achter met de andere twee; Hilde en Riet. We zetten er stevig de pas in, want het is behoorlijk koud. Na verloop van tijd gaat Riet een beetje langzamer lopen. Ik denk dat ze liever wat meer corona-afstand houdt, want met zijn drieën naast elkaar op het pad is best wel krap. Na een poosje kijk ik nog een keer achterom en zie dat de afstand groter is geworden. “He, wat vreemd,” denk ik. “Zou er wat zijn? Zo dadelijk toch even teruglopen en vragen of er iets aan de hand is.” Maar als ik even later weer omkijk, zie ik haar niet meer. “Ho, wacht even, Riet is verdwenen!” roep ik. We staan allemaal stil. Riet is in geen velden of wegen te zien. We besluiten terug te lopen. “Jeetje, ze zal zich toch niet in de steek gelaten hebben gevoeld doordat wij zo snel doorliepen?” zeg ik. “Welnee” zeggen de anderen, “misschien was ze gewoon moe.”
We lopen helemaal terug en komen haar dan tegen in de stad, waar ze op een bankje een kopje koffie-to-go zit te drinken. Ze vertelt dat ze last kreeg van haar rug en ons tempo daardoor niet kon bijhouden. Ze heeft nog geroepen, maar we hoorden haar niet. “Vond je het niet vervelend om zo alleen terug te lopen?” vraag ik haar. “Welnee,” zegt ze, “ik kon het gewoon niet meer bijbenen en wilde mezelf geen geweld aandoen.” Oké, dat was dat. We drinken nog een kopje koffie en gaan dan weer naar huis.

Maar thuisgekomen blijkt dat ik het voorval niet kan loslaten. Het zit me niet lekker. Ik geloof gewoonweg niet dat Riet zich niet in de steek gelaten heeft gevoeld. Dat wil er bij mij niet in. Dus ik leg het voorval als het ware onder een microscoop om nog eens heel nauwkeurig na te gaan wat er bij mij gebeurde.

Wat natuurlijk meteen opvalt, is dat ik er direct van uitga dat Riet zich in de steek gelaten moet hebben gevoeld. Waarom denk ik dat? De anderen denken dit immers niet. Waar komt mijn veronderstelling vandaan? 
Heel eenvoudig: uit mijzelf. Nu ik zo microscopisch napluis wat er bij mij gebeurde tijdens dit voorval, zie ik het volgende: als ik zie dat de afstand met Riet groter is geworden vraag ik me meteen af wat er met haar aan de hand is, maar ik loop niet terug om haar dat te vragen. Dat voelt als in de steek laten. Door me voor te nemen even later wél terug te lopen duw ik dat gevoel weg. Ik voel het daardoor niet meer, maar dat het wel degelijk bestaat blijkt even later, wanneer het buiten me verschijnt in de vorm van een projectie: ik veronderstel dat Riet zich in de steek gelaten voelt.

Een projectie dus, compleet met de belangrijkste eigenschap van projecties: je wilt ze niet opgeven! Ik geloof Riet dus niet als ze zegt dat ze zich niet in de steek gelaten voelt.  
En waarom niet? Omdat ik, als ik haar wél zou geloven, moet toegeven dat ik mijn eigen gevoel projecteer en dat wil ik niet. Ik wil niet voelen dat ik Riet in de steek liet. Dat is te pijnlijk. Maar het gevoel was er wel, al was het maar een fractie van een seconde. Met de microscoop erbij kan ik het nu ook duidelijk onderscheiden: ik koos ervoor om door te lopen met Hilde en liep niet terug naar Riet. Niet gemakkelijk om toe te geven.
En ook, als ik bedenk dat Riet zich misschien wél afgewezen voelde, maar dat niet wilde toegeven; ook, als ik aanneem dat ze zich groot wilde houden tegenover ons, wat natuurlijk heel goed mogelijk is, dan nog moet ik erkennen dat ik dit zo voel. Het doet eigenlijk helemaal niet ter zake wat Riet al dan niet voelt of ontkent. Het gaat erom dat ík toegeef dat ík dit zo voel. In therapie-termen: projecties moet je toe-eigenen. Niet gemakkelijk.

Wat het nog lastiger maakt is dat ik, nu ik dit zo voel, ogenblikkelijk de behoefte krijg om het er met Riet over te hebben. Ik zou haar willen laten weten dat het me spijt dat ik niet even ben teruggelopen. Maar hoe? Er schieten me formuleringen te binnen in de trant van: “Sorry dat ik niet even….., ik hoop maar dat je…..,” en dergelijke. Durf ik dat? Het klinkt allemaal wel erg zwaarwichtig. En zo erg was het nu allemaal toch ook weer niet? Ze voelde zich niet eens in de steek gelaten. Jeetje, wat een moeilijk gedoe… 

Maar dan opeens zie ik nog iets dat zeker zo belangrijk is: ik zie dat ik niet zozeer Riet, maar vooral mezélf in de steek heb gelaten! De impuls om naar haar toe te gaan was een impuls uit mijn hart, uit mijn zorg voor haar. Die impuls heb ik genegeerd. Ik ben mezelf ontrouw geweest. Ook weer niet gemakkelijk om onder ogen te zien.
Ik moet het er niet alleen met Riet, maar zeker ook met mijzelf over hebben. Ik zal de verbinding met mijn hart weer moeten herstellen. Ik hoor het me al zeggen: “Lief hart, ik heb niet naar je geluisterd. Ik heb je impuls in de wind geslagen. Wat spijt me dat.” En ik hoor ook het antwoord al: “Natuurlijk, zulke dingen gebeuren. Spijtig voor nu. Volgende keer beter.” 

Ik geef toe: dit was een heel pietluttig voorval. Te onbenullig om het er over te hebben. Toch heb ik ervaren dat het vaak zinnig is om dergelijke gebeurtenissen wél even ter sprake te brengen. Veel vriendschappen gaan schuren en kraken na dergelijke ogenschijnlijk onbelangrijke voorvallen. Er zijn dan kwetsuren opgelopen die niet bewust zijn opgemerkt, daardoor onbesproken zijn gebleven, maar die wel degelijk doorwerken in de relatie: opeens is de openheid of vanzelfsprekendheid verdwenen. Ik denk dat het mijn vriendschap met Riet zeker ten goede zal komen als ik haar, al is het maar heel kort, vertel wat er in mij omgaat.