22 januari 1995: ik word in de nacht uit bed geroepen door onze dochter en terwijl ik half slapend door mijn atelier snel, zie ik als het ware vanuit mijn ooghoeken dat dat helemaal volgepakt staat met dozen en spullen. Merkwaardig beeld.
Min of meer gewaarschuwd door dit ‘droom-beeld’ brengen Jan en ik zondag 29 januari al onze fotoboeken, dierbare schilderijen en mijn schrijfsels naar mijn schoonouders in Bilthoven. (Ik schrijf dan nog op een typemachine, dus alles staat op papier.) Het is namelijk hoogwater en hoewel er dan nog geen officieel alarm wordt geslagen, vertrouw ik het zaakje niet.
Maandagochtend de 30e breng ik zoveel mogelijk spullen naar de bovenverdieping en de vliering. Ook bel ik een verhuizer om onze vleugel naar een veilige plek te brengen. We denken namelijk dat de benedenverdieping van ons huis wel onder water zal komen te staan. Áls. Gelukkig belde ik al vroeg, want later op de dag valt er niet meer te telefoneren omdat het net dan volledig is overbelast.
Wanneer Jan klaar is met zijn sessies werken we samen verder, hoewel er nog niets bekend is over een eventuele evacuatie. Niemand weet wat hij moet doen. Om vijf uur ’s middags horen we dat we verplicht zijn om te vertrekken en dat we dinsdagochtend om 12 uur ons huis verlaten zullen moeten hebben. Dus we werken stug door en verhuizen zo ongeveer de complete inventaris van de benedenverdieping naar boven.
Om een uur of twaalf vertrekken we, doodmoe, naar Nieuwegein naar mijn zus en zwager, waar we tijdelijk mogen komen bivakkeren. Onze poezen zitten onwaarschijnlijk rustig in een wasmand naast me in de auto. We rijden zo ongeveer stapvoets. Bumper aan bumper, alle rijstroken vol met alle mogelijk grotere en kleinere verhuiswagens, vrachtauto’s, wagentjes, karretjes, kortom alles wat maar kan rijden en iets kan vervoeren. ‘Een merkwaardig trage gedisciplineerde uittocht’ schrijf ik in mijn dagboek. ‘Midden in de nacht komen we aan. We drinken een stevige borrel en gaan naar bed. Het is wel heel vreemd om je huis achter te laten en niet te weten hoe je het weer zult aantreffen!’
Alles bij elkaar is het best spannend, want het hoge water houdt voorlopig nog even aan. Ik zie zo nu en dan voor me hoe onze boerderij helemaal onderloopt en onze inventaris in het water drijft. Vreemd genoeg zie ik dan ook steevast ons Chinese theepotje drijven. Is dat nu zo belangrijk voor me?
Jan krijgt het met een heleboel geregel voor elkaar, dat een al geplande groep aan het eind van de week gewoon door kan gaan. We mogen namelijk de werkruimte gebruiken van Bert en Krista Jonkers, vrienden van ons die een therapiecentrum hebben in Noordbroek. Wel een heel vreemde ervaring om onze deelnemers daar in het Hoge Noorden te begroeten. Mooie afleiding ook, in deze spannende tijd. De groep eindigt op zaterdag en de zondag erna wordt de Bommelerwaard alweer ‘vrij gegeven’. We kunnen dus weer naar huis. Godzijdank hebben de dijken het gehouden.
Thuisgekomen horen we de verhalen uit de buurt: een heel aantal van de tuinders in onze straat is helemaal niet vertrokken. Ze wilden hun kassen niet in de steek laten en doken gewoon onder. Zo ook onze al bejaarde overbuurman. Hij vertrok samen met zijn vrouw heel keurig om twaalf uur, maar zijn zoon M, die als lid van de vrijwillige brandweer in het bedreigde gebied mocht blijven, smokkelde hem ‘s avonds de straat weer binnen, verstopt in de kofferbak van zijn auto!
En zo was er een groepje van zo ongeveer acht dissidenten in de straat. Mannen onder elkaar! Vrijbuiters! Vooral de avonden waren geweldig, want omdat ze zichzelf zouden verraden wanneer er ’s avonds licht in hun huizen zou branden, zaten ze ’s avonds allemaal bij elkaar in het huis van M. En daar werd zeker goed gegeten en waarschijnlijk ook flink gedronken. In ieder huis stond immers een grote vriezer met bitterballen, frites en kroketten en in alle kelders stond bier en jenever. Dus ze namen het ervan. Ze hadden de tijd van hun leven. “Alleen was na een paar dagen de vla op”, vertelde de overbuurman. “Dat was wel een tegenvaller.”
En dan Hurwenen! Woensdag of donderdag werd er opeens alarm geslagen omdat er in de dijk bij Hurwenen scheuren werden gevonden! De pers erbij, de televisie erbij, de buitenlandse pers erbij, iedereen erbij. Spanning alom: scheuren in de dijk! Houdt hij het of houdt hij het niet?! Ook ik vond het spannend, want ons ‘werkhuis’ stond vlakbij die plek en zou subiet weggespoeld worden als de dijk zou breken.
Een goede vriend van ons, die op die plek woonde en ook stiekem was gebleven, vertelde ons later dat hij degene was geweest die die scheuren had aangewezen. En ook, dat die scheuren daar al sinds jaar en dag zaten, maar dat hij dat het er niet bij had verteld. Hij had zich zeer vermaakt over de paniek die ontstond.
Ja natuurlijk, er zijn ook heel veel akelige en tragische verhalen te vertellen over deze evacuatie en ik wil de schade en het leed die veel mensen in deze periode hebben ondervonden zeker niet bagatelliseren. Maar toch, ook dit gebeurde en ik kan niet laten om ook deze indianen-verhalen te vertellen.
En zeker mag niet onvermeld blijven dat onze vleugel ‘veilig’ werd opgeslagen in nota bene Ochten: de enige plaats langs de hele Waal, die werkelijk even gevaar liep, omdat nou net dáar de Waal-dijk dreigde te bezwijken. Er werd daar een hele dag met man en macht aan de dijk gewerkt door duikers, die diep onder water van alles repareerden, waardoor de dijk uiteindelijk niet bezweek.
En dat al ons gesjouw met meubels en spullen totaal nutteloos zou zijn gebleken als de dijk zou zijn gebroken: de boerderij zou kopje onder zijn gegaan…..
En nu maar afwachten of de na 1995 verhoogde en verzwaarde dijken het de komende dagen zullen houden. Ik loop zo nu en dan even naar de dijk (ongeveer 100 meter) om te kijken hoe ver het water is en maak praatjes met buurtbewoners. We bespreken de ellende in Duitsland, België en Zuid Limburg, beklagen de mensen daar en spreken elkaar bemoedigend toe: we zullen onze voeten vast wel droog houden.
Spannend hè Riekje? Confrontatie met onze kwetsbaarheid, wat dan ook weer enorm verbindt. Je hebt het mooi omschreven.
Wonen jullie op dezelfde plek als toen in 1995?
Ik denk aan jullie de komende dagen . Veel sterkte
Wij woonden indertijd in Gameren en nu in Zaltbommel. Het oude centrum ligt veel hoger. Ik geloof dat het water hier hooguit een meter hoog komt te staan. Áls.
ja, dat herinner ik me nog goed, die overstromingen in 1995. Ik deed toen de opleiding bij jullie en wij zijn een weekend naar Groningen geweest met zn allen. De naam Schildwolde staat me bij.. Wel bizar om te lezen en mooi die verhalen van de ‘diehards’ die gewoon bleven en alles trotseerden. Ik hoop dat de Waal het houdt, maar daar ziet het wel naar uit gelukkig. Liefs, Nelleke
Je hebt gelijk! We zaten toen in Schildwolde. Later woonden later in Noordbroek. Domme vergissing.
Ja, het water staat nu nog niet eens zo hoog als dit voorjaar. Ik verwacht eerlijk gezegd geen grote problemen.
Wat spannend en wat heerlijk mensen die blijven… ben altijd benieuwd wat ik zelf zou doen in zulke situaties… vorige week in een hotel ging het brandalarm af s’ morgens vroeg … wij stonden zolang te twijfelen en te overleggen samen of dit nu echt wasdat ik later alsnog schrok over ons niet direct handelen…gelukkig bleek het een broodrooster ‘brandje’ in de keuken.
Altijd leuk en leerzaam, zulke gebeurtenissen als die jij vertelt. Ja, hoe snel reageer je en waar reageer je op?
Ik denk vaak aan de joden die voor de Tweede Wereldoorlog tijdig uit Duitsland vluchtten. Wat een tegenwoordigheid van geest en moed! Ik weet niet wat ik in zo’n situatie zou doen.
Dag Riekje,
Ja, wat een verhaal. Je ervaringen van 1995 mooi beschreven. Ik woonde destijds in Singapore en leefde mee met de beelden. Nu komt het echt dichtbij. Donderdagavond kwam hier een amber alert over dringende evacuatie voor de hele wijk Randwijck/heughem Zuid Limburg.
Dan is het wel echt schrikken. Tot dan was er alleen maar onzekerheid. In de ochtend, vooraf aan mijn werk had ik vanuit een onderbuik gevoel toch enkele belangrijke dingen naar de 1e verdieping gebracht. Ik moest er overdag nog in mijzelf om lachen met een klein schaamtegevoel van ‘overdrijf ik het niet een beetje?’
Nee dus, de dreiging was er echt en ik heb na mijn werk, zodra het amber alert binnenkwam zoveel mogelijk naar boven versjouwt. Later kreeg ik hulp van een vriend van mijn zoon die toevallig in de buurt was en die heeft me geholpen om piano en zware kast te voorzien van een zijl. Het was een hele klus om dit zijl onder de poten door te trekken zodat het onderste deel van de piano en kast hopelijk beschermd werden.
Op dringend aanraden van vrienden die vonden dat ik niet alleen in huis achter moest blijven ben ik toch maar naar een vriendin gegaan om de nacht door te brengen. Het idee dat in onze wijk zou kunnen gebeuren wat in Valkenburg is gebeurd, leek me toch te heftig om dat in mijn eentje te aanschouwen en te ondergaan.
En geluk, geluk, geluk, de Maas heeft niet aan eerdere ‘verwachtingen’ voldaan. Meestal is dat niet fijn wanneer er niet aan verwachtingen wordt voldaan maar nu was dat zeer welkom. Vrijdagochtend mocht ik weer in mijn huis terug om aan de omgekeerde klus te beginnen met een geëmotioneerd en diep dankbaar gevoel.
Als ik de beelden zie van de plekken waar het water niet kon worden bedwongen…..ongelooflijk, wat een kracht en verwoesting, hoe triest voor alle getroffenen
……..en het water zich van geen kwaad bewust en wij des te meer van haar natuurlijke kracht.
Jeetje, jij zat dus in de bedreigde zone. Wat een spannend verhaal. Wat een werk om een zijl onder de poten van een piano en een zware kast door te trekken!
Jullie moesten wel op stel en sprong vertrekken begreep ik, want het amber alert was pas donderdagavond.
Ik herken het gevoel van schaamte dat je beschrijft. Dat had ik ook toen wij onze fotoboeken wegbrachten. Ik dacht ook dat ik overdreef. En grappig, ik noemde het in mijn dagboek ook een ‘omgekeerde klus’ toen we weer thuiskwamen na de evacuatie en alles weer naar beneden moest.
Fijn, dat er niets is gebeurd bij jou. Het schijnt dat er heel veel werk is gedaan aan de Maas (net als hier) en dat dat ervoor heeft gezorgd dat er niet veel meer schade is geweest.
Het verhaal was te snel weg, dit stukje hoort nog bij het vorige schrijfsel..
Dank voor jouw verhaal, Riekje, wat mij uitnodigde ook iets te schrijven.
Dank voor al je mooie verhalen, ik lees ze met veel genoegen. Je hebt een prachtig schrijftalent, maar dat wisten we al. 🙂 Lieve groet Edith maastricht
Fijn te horen dat je mijn verhalen waardeert. Ik schrijf ze met veel plezier en aandacht. Maar ik vind het ook heel erg leuk als er wordt gereageerd en er zelfs hele verhalen, zoals dat van jou, worden verteld.
Dus nog een keer dankjewel.
Wij wonen niet aan de zee maar watersnood is ons niet vreemd al is het een tijdje geleden alweer. ‘Onze’ Maas en alle watertjes waar wij zo van houden kan het ons ook behoorlijk lastig maken (net als andersom!). Wij zijn ervan afgekomen met twee emmertjes water uit de kelder soppen. Stelde helemaal niks voor.
De kracht van de natuur ontroerd me, net als de verhalen van mensen en de beelden op t.v. De saamhorigheid raakt me in mijn ziel (net als in het verhaal van Edith). Voor mij voelt ook dat als een oerkracht! Allemaal samen, erop of eronder, als het nodig is elkaar troosten en weer door! Dat is wat ik komende tijd iedereen wens rondom de rivieren!
Dat stelt inderdaad niet veel voor: wat water uit de kelder soppen. Een soort verplichte schoonmaak! Maar als je ziet wat al die mensen bij die overstromingen meemaken, dan breekt je hart. Je zult het maar meemaken dat je hele huis wordt weggevaagd.
Ik vind de kracht van de natuur op zulke momenten wel een beetje erg groot.
Maar inderdaad, de kracht waarmee mensen elkaar dan ondersteunen en helpen is ook heel groot.
Tot nu toe houdt de Waal zich nog rustig. Maar de hoogste stand wordt pas donderdag verwacht.