Dr. Denis Mukwege

En toen gingen we beide onderuit. Jan had er een nachtmerrie over en ik lag urenlang wakker en zag steeds maar weer beelden uit de uitzending van Ruben Terlouw over dr. Denis Mukwege in Congo. Na de documentaire over de gewelddadige onderdrukking van de rebellerende vrouwen en meisjes in Iran die ik de dag ervoor had gezien, plus de continue stroom van afgrijselijke beelden uit Gaza, met in het achterhoofd ook nog steeds de verschrikkingen van de oorlog in Oekraïne, was dit voor mij zoiets als de genadeklap. Ik was er nog dagenlang van ontdaan.

Even kort voor wie de uitzending niet heeft gezien: dr. Denis Mukwege is een arts/ gynaecoloog/ chirurg die in Congo een kliniek, het Panzi Hospital, heeft opgericht waar hij herstel-operaties uitvoert bij vrouwen, die het slachtoffer zijn van seksueel geweld. Hij ageert vooral tegen verkrachting als een vorm van geweld in oorlogen.

In de uitzending werd een vrouw geïnterviewd die vertelde hoe ze door vijf gemaskerde mannen was verkracht en zwanger was geworden. Ze had het meisje, het ‘verkrachtings-kind’, bij zich en het viel me op dat ze het wel aanraakte, maar niet aankeek. Het was dan wel haar kind, dus ze raakte het wel aan, maar ze kon er niet hartelijk contact mee maken. Heel begrijpelijk. Heel pijnlijk. Voor beide.

Mukwege vertelde in een gesprek met Terlouw onder meer dat hij eens een vrouw had geopereerd, een aantal jaren later haar dochter en nog weer later diens dochter. Het gaat maar door, generaties lang. Vrouwen zijn werkelijk niet veilig in Congo. 
Maar Mukwege zelf ook niet. Hij liet weten dat hij zich niet meer buiten de kliniek kon vertonen omdat hij met de dood wordt bedreigd. Vooral sinds hij de Nobelprijs voor de vrede kreeg zijn de bedreigingen toegenomen en zit hij in zekere zin opgesloten in zijn eigen kliniek. Hij zag er moe en aangeslagen uit en kapte het gesprek vrij snel af.

Uit deze verhalen concludeerde Terlouw dat er behalve hulp voor vrouwen, zeker ook een mentaliteitsverandering bij mannen nodig is in Congo. Dus sprak hij met een aantal mannen. Het was maar een kort gesprekje, maar lang genoeg voor mij om al mijn stekels op te zetten. De mannen pleitten zich namelijk vrij, zoals te verwachten was, met behulp van het overbekende en totaal versleten smoesje: “De vrouwen vragen er zelf om.” En ook beweerden ze met grote stelligheid dat vrouwen nooit en te nimmer ook maar íets te zeggen mochten krijgen, waar dan ook over, om de eenvoudige reden dat ze helemaal niets te zeggen hádden.  

En toen eindigde de uitzending heel onverwacht met het beeld van drie vrouwen in mooie jurken, die over een weg lopen en zei Terlouw: “Stel je voor dat vrouwen het geld van alle bodemschatten van dit land in handen zouden krijgen, dan zou dit het paradijs op aarde kunnen zijn.” Ik vermoed dat dit een poging was om toch nog een beetje positief te eindigen, want alles bij elkaar was het wel een somber stemmend verhaal. Wat wij betreft trouwens een mislukte poging, want iedereen weet dat dit nooit zal gebeuren. Maar ook als het wel zou gebeuren, zou het niet de oplossing zijn. Het zou alleen maar betekenen dat de macht niet meer in handen van de mannen zou zijn, maar in handen van de vrouwen. En wie zegt dat vrouwen beter met macht kunnen omgaan?

Nee, er zat volgens mij maar éen lichtpuntje in deze documentaire. Dat was de man die in de kliniek werkte en die vertelde dat hij een ‘verkrachtings-kind’ was. Eerder in de uitzending werden deze kinderen ‘een tijdbom’ genoemd: kinderen die barstens vol agressie zitten. Begrijpelijk, vrouwen die zijn verkracht worden niet alleen door hun man verstoten, maar door de hele gemeenschap. Ze worden behandeld als verachtelijk, oud vuil. Je kunt je voorstellen hoe dat moet zijn voor die vrouwen en wat dat voor gevolgen heeft voor de kinderen.
Maar met deze man in de kliniek was het kennelijk anders gegaan. Hij was in het Panzi Hospital gaan werken waar vrouwen zoals zijn moeder werden behandeld en geheeld. Vol trots vertelde hij dat hij van zijn eerst verdiende geld een mooie jurk voor zijn moeder had gekocht. Hij zei dat niet met zoveel woorden, maar ik begreep hieruit dat hij op deze manier zijn moeder iets van haar waardigheid en schoonheid terug had willen geven.

Kijk, dát moeten we hebben. Het gaat er niet om wie de macht heeft. Macht corrumpeert. Vrouwen net zo goed als mannen. Het gaat erom dat je mensen hun waardigheid geeft en gunt. Opmerkelijk, dat Terlouw dit geen extra nadruk gaf. Zou dat zijn, omdat hij een man is en in machtsstructuren denkt? Zou hij niet hebben opgemerkt hoe bijzonder deze man was en wat een prachtig gebaar hij hiermee maakte naar zijn moeder? Hoeveel waardering en respect hij ermee uitdrukte? Dat hij het enige sprankje hoop vertegenwoordigde in de hele situatie? Ik ben bang van niet.

En nu? Hoe eindig ík mijn verhaal? Na lang nadenken en invoelen dringt zich het volgende in me op: ik wil graag een diepe, een hele diepe buiging maken voor Dr. Denis Mukwege en zijn medewerkers. Ik wil grote bewondering en dank uitspreken voor hun prachtige en waardevolle werk, dat inmiddels zijn weg heeft gevonden in de wereld. Zie de link hieronder. Ogenblikkelijk hierna ontstaat de diepe wens die ik zou willen uitspreken voor alle vrouwen en meisjes: “Mogen jullie de kracht en de hulp vinden om al jullie kwetsuren te helen en mogen jullie je eigen waardigheid, goedheid en vreugde (weer) zien en ervaren.” En dan ontstaat ook nog deze wens voor mannen: “Mogen jullie elkaar bemoedigen en helpen om je hart te durven openen.”

https://www.mukwegefoundation.org/mukwege-foundatio