De Alwetende

Ik werd in mei twee keer wakker met het melodietje van ‘De Alwetende’ in mijn hoofd; een triomfantelijk fanfare-achtig melodietje. Het werd altijd gespeeld in het programma ‘Even tot hier’, wanneer aan het eind van de show uiteindelijk de winnaar uit de bus kwam: de persoon die alle vragen die in de loop van de show waren gesteld, goed had beantwoord. Deze persoon werd uit het publiek gehaald en aangesproken als: “Alwetende”.
Twee keer werd ik dus keer wakker met dit melodietje. Op zondagochtend; de ochtend waarop de aankondiging van mijn nieuwe blog bij mijn abonnees in de mailbox valt.
Ik heb dat geïnterpreteerd als een reminder: ik wil al heel lang iets schrijven over de ‘terzijdes’ die ik vroeger regelmatig maakte tijdens mijn lezingen en die alles te maken heeft met het fenomeen Alwetende. 

Zo’n ‘terzijde’ hield in dat ik mijn lezing even onderbrak met de woorden: “Let wel, dit is míjn verhaal, míjn waarheid. Niet dé waarheid.” Met andere woorden: “Ik ben niet een Alwetende!”
Ik deed dat meestal als ik goed op dreef was en mijn verhaal met veel overtuiging begon te brengen; wanneer ik werkelijk bevlogen raakte. En dat gebeurde regelmatig. Ik verbrak die bevlogenheid dus zelf met zo’n ‘terzijde’; een relativerende opmerking naar mijn publiek. Overigens pakte ik mijn lezing na zo’n kort ‘terzijde‘ ook weer heel gemakkelijk op, zodat die er qua sfeer niet onder leed. 

Ik koos die momenten van bevlogenheid, omdat na een lezing heel vaak mensen naar me toe kwamen die me zeiden dat ik mijn verhaal zo overtuigend had gebracht. Dat ik alles wat ik te melden had, ook werkelijk ervoer.
En dat is ook zo. Alles wat ik in mijn boeken heb geschreven en wat ik in mijn lezingen te berde bracht en nog steeds breng, kun je ‘doorleefde kennis’ noemen. Ik heb alles geleerd door met mijn kinderen en de cliënten met wie ik heb gewerkt mee te leven en zeker ook, door mijn eigen emotionele binnenwereld te ervaren en te observeren. Natuurlijk, ik heb ook kennis opgedaan uit boeken, maar alles wat ik in een lezing vertel heb ik werkelijk beleefd of ervaren en daardoor kan ik mijn verhaal heel overtuigend brengen. Dat realiseer ik me heel erg goed.

En daar gaat het mij om: juist die bevlogenheid is gevaarlijk, in die zin dat ze heel overtuigend werkt. Maar helemaal niets bewijst! Door middel van mijn ‘terzijdes’ wilde ik dat duidelijk maken: mijn bevlogenheid zegt in principe niets over de kwaliteit van de inhoud van mijn lezing. De inhoud van een lezing of een voordracht en de manier waarop die wordt gebracht moet je van elkaar scheiden. Een inhoudelijk hoogst interessante lezing kan akelig saai worden gebracht, terwijl een waardeloze inhoud heel bevlogen en daardoor heel overtuigend kan klinken.

Ik heb dit ooit geleerd toen Jan en ik een workshop volgden waar we heel enthousiast over waren. Ik heb geen idee meer waar die workshop over ging en ook niet meer hoe de man heette die hem gaf, maar wie waren er zeer van onder de indruk. Wat een geweldige workshop en wat een geweldige man! Daar moesten we meer van weten. We wilden zeker nog meer workshops bij hem volgen.
Maar na een korte periode van euforie begon ik me af te vragen wat we nu eigenlijk hadden geleerd op die dag.
Bij nadere beschouwing was dat niet zo heel veel. De hele essentie van de workshop was uiteindelijk in een paar zinnen te vatten. 
Het was eigenlijk een waardeloze workshop geweest.
Wat een afknapper. 

Hoe kwam het dan dat we zo onder de indruk waren geweest? Wat maakte dat we in eerste instantie nog veel meer wilden volgen van deze man?
Uiteindelijk concludeerden we dat hij vooral een uitstekende ‘verkoper’ was: hij kon zijn verhaal, noem het ‘zijn boodschap’ buitengewoon goed verkopen.
We waren dus meer onder de indruk geweest van de overtuiging waarmee de workshop was gegeven, dan door de kwaliteit en de inhoud van de workshop op-zich. Goed, dat we dat op tijd ontdekten, anders hadden we ons subiet ingeschreven voor een aantal (heel dure!) vervolgworkshops.
Ik vond dit een heel belangrijke ontdekking en wilde hierover al heel lang iets ‘bloggen’, maar dat kwam er steeds niet van. Het tot tweemaal toe opduiken van het liedje van de Alwetende herinnerde me aan dit voornemen.

Heeft het liedje er ook toe bijgedragen dat ik kort daarna over sektes ben gaan schrijven? Misschien wel, maar niet in de eerste plaats. De directe aanleiding was het feit dat ik, toen ik mijn blogs begon na te lezen voor de bundel die ik wil samenstellen, ontdekte dat een van de allereerste blogs die ik heb geschreven, over sektes gaat. Ik publiceerde hem op 17 augustus 2020 onder de titel ‘Vechten of voeden’ en ik schreef erin over een vrouw die me deelgenoot maakte van haar pijnlijke ervaringen bij het ‘uittreden’ uit wat je een sekte zou kunnen noemen.

Nu ik er iets langer over nadenk realiseer ik me dat het liedje toch wel degelijk meegespeeld heeft, want problemen met sektes hebben alles te maken met het feit dat veel mensen zich laten overtuigen door bevlogen sprekers of ‘leraren’, zonder dat ze zich realiseren wat er nu eigenlijk wordt beweerd, laat staan dat ze bij zichzelf nagaan of ze het er wel mee eens zijn. Door de vormen van overdracht die ik in mijn boek Liefde in Wonderland beschrijf, worden doodgewone sprekers gezien en ervaren als Alwetenden, laten mensen zich min of meer door deze Alwetenden ‘betoveren’ en sluiten ze zich aan bij groepen waar ze altijd hartelijk worden ontvangen, maar waaruit ze zich niet of maar nauwelijks meer kunnen bevrijden. Mijn ‘terzijdes’ waren indertijd bedoeld om mensen uit een eventuele ‘betovering’ te halen en weer terug te roepen naar hun eigen kritische vermogen. 

Ik bevind me in goed gezelschap door dat te doen. De Dalaï Lama doet dat ook. Ik herinner me dat ik ooit een lezing van hem bijwoonde en dat hij die tot mijn grote verbazing beëindigde met iets te zeggen in de trant van: “Geloof mij niet zonder meer. Ook al ben ik de Dalaï Lama. Ga altijd na wat je er zelf van vindt.” Hij, die ik zag als een Alwetende, zei dat! Omdat mijn herinnering heel vertekend had kunnen zijn, heb ik de exacte formulering ook nog even gegoogled. Ik vind: “The ultimate authority must always rest with the individual’s own reason and critical analysis.” (De uiteindelijke autoriteit moet altijd rusten bij de eigen redenering en kritische analyse van het individu.)

Ik wil hiermee overigens niet beweren dat je altijd stevig vast moet houden aan je eigen mening. Zeker niet. Je eigen waarheid is ook niets meer of minder dan ‘een’ waarheid. Het is belangrijk om altijd open te blijven staan. Ook daarover zegt de Dalaï Lama altijd iets, maar dat zegt hij helemaal aan het begin van zijn lezingen: “Zet je theekopje niet omgekeerd neer, want dan kun je de thee die ik schenk niet ontvangen.” Waarmee hij bedoelt dat je met een open, in plaats van een gesloten geest moet luisteren. Alleen als je je vaste overtuigingen keer op keer op de schop durft te nemen en bereid bent die aan te vullen of bij te stellen op grond van nieuwe ervaringen en inzichten, is er ontwikkeling en groei mogelijk. 

Hm, dit klinkt een beetje als een ‘boodschap’ van een Alwetende.
Laat ik het zo zeggen: als er iets is wat ik zeker weet, dan is het wel, dat ik niets helemaal zeker weet.