Omdat ik een paar dagen geleden in de krant las dat ongeveer 40.000 kinderen tijdens de eerste lock-down te maken hebben gehad met mishandeling, heb ik besloten om iets te schrijven over boosheid. Niet, dat ik er vanuit ga dat er tussen mijn lezers ouders zullen zitten die hun kinderen mishandelen, maar ik ga er wel vanuit dat in deze tijden van corona heel wat mensen van tijd tot tijd in woede uitbarsten, ofwel tegen hun kinderen, ofwel tegen elkaar.
Ikzelf bijvoorbeeld, kon vroeger behoorlijk narrig en boos zijn als het erg druk was en ik die drukte maar met moeite aankon. Ik ergerde me aan alles en iedereen, liep overal over te foeteren, en was vooral kwaad op Jan. Ik had op alles wat hij deed iets aan te merken, vond dat hij er de kantjes vanaf liep, voelde me om de haverklap door hem gekwetst of genegeerd en viel daarom regelmatig tegen hem uit.
Totdat we een keer een fikse ruzie kregen en ik na heel wat heen en weer gekibbel volledig instortte, in huilen uitbarstte en toegaf: “Ik vind het allemaal ook zó moeilijk. Het doet me allemaal zo’n pijn.”
Waar ik al heel lang heel bang voor was geweest, gebeurde op dat moment: alle gevoelens die ik ‘eronder’ had gehouden, kwamen tevoorschijn. Ik was verdrietig, omdat alles anders ging dan ik had verwacht en gehoopt; ik was wanhopig, omdat het me niet lukte het leven zo in te richten als ik wilde; ik was bang dat alles helemaal fout zou aan.
Al die gevoelens lagen al die tijd verborgen onder mijn boosheid. Door boos en geërgerd te zijn kon ik mijn aandacht naar buiten gericht houden; naar alles wat en iedereen die me dwars zat en ergerde. Door boos en kribbig te zijn bleef ik mezelf stevig voelen. Met mijn boosheid hield ik mezelf op de been.
Pas op het moment dat ik deze boosheid losliet en mijn blik naar binnen richtte, voelde ik al deze emoties. En dat liet ik Jan weten.
Voor hem was dat een hele bevrijding. In plaats van de schuldige te zijn, waartoe ik hem keer op keer veroordeelde door hem van alles en nog wat te verwijten, kon hij nu iemand zijn die iets voor me betekende. Om te beginnen betekende hij iets voor me doordat hij naar me luisterde en mijn gevoelens respecteerde. Want dat was wat ik nodig had op dat moment: iemand die naar me luisterde en met me meeleefde. Dat voelde troostend en daardoor kon mijn pijn verzachten en wegstromen in de vorm van verdriet.
Niet, dat daarmee alle problemen waren opgelost. Zeker niet, maar door mijn gevoelens te uiten en ze gehoord en erkend te voelen, kwam ik weer tot mezelf; tot rust. En dat hielp. Want vanuit die rust kon ik de situatie anders zien dan toen ik nog boos was en alle andere gevoelens ontkende. Maar niet alleen de situatie, ik kon Jan ook anders zien. En hij mij: in plaats van een boze, beschuldigende, was ik een kwetsbare, gevoelige vrouw en konden we weer overleggen en samen de situatie aanpakken.
Ik kan niet nalaten om nog even een korte, maar theoretische beschrijving van dit proces toe te voegen.
Als je kwaad wordt is er altijd pijn. Je kunt wel als stelregel aannemen: pijn is de oorzaak van boosheid. Dus als je merkt dat je boos bent, zeker als je al langere tijd kribbig en geërgerd bent, zie dat dan als een signaal: er is kennelijk pijn.
Het is belangrijk om die pijn om te beginnen voor jezelf te erkennen in plaats van hem ‘eronder’ te houden. “Ja, ik vind het moeilijk; ja, ik vind het pijnlijk; ja, ik vind het jammer.” Veel effectiever (en fijner!) is het, wanneer je je pijn en verdriet met iemand deelt. Diegene hoeft dan alleen maar te luisteren en je gevoelens te erkennen. Hij hoeft niets op te lossen, geen moed in te spreken of te proberen je probleem te verzachten; niks van dat alles. Júist niet. Alleen maar luisteren en erkennen, zodat jij helemaal los kunt laten.
Door aandacht te geven aan je pijn en haar werkelijk te voelen, gaat zij aanvoelen als verdriet en barst je misschien in huilen uit. Verdriet is stromende pijn. Door te huilen kan je verdriet wegstromen. Als je huilbui over is, zul je je veel rustiger voelen. Je komt weer aan in het hier en nu van de situatie en bent in staat om de situatie te aanvaarden. Hoe moeilijk ook, hoe teleurstellend ook; het is zoals het is. Daar gaat het om; het gaat erom dat je de situatie ziet zoals hij is en hem aanvaardt zoals hij is.
Als je dan na verloop van tijd weer wat gaat doen, zal je energie, nu zij niet meer door adrenaline wordt aangejaagd tot boosheid, weer aanvoelen zoals ze altijd aanvoelde, namelijk als vriendelijkheid, geduld, maar ook als moed, doorzettingsvermogen, creativiteit.
Daardoor zul je je niet alleen anders voelen, maar je zult de mensen om je heen ook met heel andere ogen bekijken. Je ziet ze niet meer als vijanden of irritante obstakels, maar als mensen of kinderen die proberen er het beste van te maken, net als jij, en die daar moeite mee hebben, ook net als jij.
Met deze vriendelijke energie en dit milde zicht kun je de situatie waarschijnlijk beter hanteren; met meer geduld, vergevingsgezindheid en niet te vergeten: creativiteit. Toen je kwaad was, kon je maar één ding: vechten. Nu kun je kiezen op welke manier je de situatie het beste kunt aanpakken.
Tot slot: over boosheid en troost heb ik twee boeken geschreven van elk meer dan 200 bladzijden: Boos https://riekjeboswijk.nl/boos en Troost https://riekjeboswijk.nl/troost/. Kun je nagaan hoe beperkt ik dit blog vind! Desalniettemin hoop ik dat dit iets bijdraagt.
heel mooi riekje
Dankjewel!
Geweldig dat je dit intense proces in één blog kan samenvatten!
Fijn te horen dat het wat duidelijk maakt.
Ik word soms een beetje boos over de ‘ideale’ situaties die je beschrijft. Ja ja…en onder die boosheid zit het verdriet van de machteloosheid…het niet kunnen…omdat die ander ook nodig is in zo’n ideale situatie.
Wat doe je als die ander niet die liefdevolle en begripvolle reactie kan geven? Als die ander zich sluit en wegloopt. Als die ander vooral het ‘harmoniemodel’ hanteert? Waar blijf ik dan?
Ik begrijp dat het pijnlijk voor je is om een ‘ideale situatie’ beschreven te zien, als je zelf in niet zo’n ideale situatie zit.
Je stelt een aantal vragen, maar ik voel me me niet bij machte om daar antwoord op te geven, omdat ik meer persoonlijke informatie nodig zou hebben, voordat ik ook maar iets zou kunnen beweren of aanraden. Problemen in relaties zitten altijd heel ingewikkeld in elkaar en het is heel lastig om de patronen uit elkaar te pluizen. Ik hoop van harte dat er, behalve periodes van onbegrip en frustratie, ook goede en positieve periodes zijn.
Dank je, om zo helder en kwetsbaar dit proces te beschrijven.
Ja, misschien wel kwetsbaar, maar wel met de overtuiging dat al deze gevoelens door veel lezers herkend zullen worden.
Ik denk dat juist doordat je die boeken geschreven hebt, je zo in ‘boos’ en ‘troost’ verdiept hebt, je in staat bent om het nu zo beknopt èn volledig te zeggen. Knap hoor en heel waar. Liefs, N
Daar heb je gelijk in. Door die boeken te schrijven ben ik wel naar de essentie gegaan. Toch zijn er nog wel heel veel details en ‘dingetjes’ die ik hierover ook nog zou willen zeggen.
Misschien iets voor latere blogs….
Lieve Riekje,
Ja ,prachtig en helder zoals je dit kunt beschrijven! Heb er veel aan gehad en nog steeds. Ik herinner me hoe je indertijd uitlegde dat boosheid en verdriet niet tegelijk door hetzelfde gaatje naar buiten kunnen….of de ene eerst of het andere eerst ! Voor mij is het lastig om mijn boosheid te herkennen en vervolgens te erkennen,
ik blijf leren.Groet van Marijke Bijleveld
Grappig dat je je herinnert dat boosheid en verdriet niet tegelijk door hetzelfde gaatje naar buiten kunnen. Ik heb in de loop van de jaren mijn idee over boosheid en verdriet wel genuanceerd. Ik zou nu zeggen dat boosheid naar buiten gaat en verdriet naar binnen. Dat kan natuurlijk nooit tegelijk. Ik heb dat inzicht indertijd ook in een bijlage toegevoegd aan het boek Ruzie.
Ja, soms is boosheid lastig te herkennen, maar misschien word je gewoon niet zo gauw boos omdat je heel flexibel bent. Dan is het altijd wel de moeite waard om na te gaan of je niet té buigzaam bent en aardoor niet genoeg voor je eigen belangen opkomt.
En ja, ik denk dat een mens blijft leren tot zijn dood…..
Geweldig Riekje dank je wel. Zo belangrijk is het om naar binnen te gaan en te erkennen. In plaats van te vechten en te foeteren op de buitenwereld.
Liefs en een groet Merel
Ja, het heeft mij inderdaad heel veel opgeleverd om eerst eens even ‘binnen’ te kijken wat daar aan de hand is, voordat ik in de buitenwereld aan de slag ga.
Zo herkenbaar Riekje maar wat fijn om te lezen hoe we er mee om kunnen gaan.
Dank je wel voor je wijze woorden!
Ja, je moet natuurlijk wel een partner hebben die naar je wil luisteren. Soms is dat lastig voor hem/ haar, als je hem/ haar eerst hebt lopen uitfoeteren. Dus het vraagt niet alleen eerlijkheid van jezelf, maar ook bereidheid van de ander.
Dat klopt maar het keven en een relatie is een grote uitdaging en begint met durven kijken en luisteren naar jezelf volgens mij?
Jazeker. Naar jezelf durven kijken en je patronen zien levert enorm veel op, zeker in relaties.
Lieve Riekje,
Wat is het fijn om je bloq te lezen , het is voor mij een verademing geweest in de tijd om dit te mogen ervaren , mijn boosheid kwijt te raken en de pijn en het verdriet te voelen en los te kunnen laten.
In mijn leven ben ik nog iedere dag bezig met naar binnen gaan en werkelijk te voelen wat er zich afspeelt in mijn binnenwereld en van daaruit te leven . Het heeft mij veel rust en vrede gebracht.
This is it, hier en nu.
Lieve groet marijke
Ja, vaak is het een lange weg naar dat punt gekomen en werkelijke kunnen zeggen: “This is it.” Maar als het lukt geeft dat inderdaad veel rust.
Mooi om hier weer aan herinnerd te worden Riekje. En in deze tijd van crisis waarin we zoveel mogelijk thuis moeten blijven, en de buitenwereld en afleidingen al min of meer buitengesloten hebben, hebben we de ook gelegenheid en tijd om ons naar binnen te keren.
Dat geldt tenminste voor mij. Er zijn natuurlijk ook mensen die juist in deze tijd aan de bak moeten.
Ja, we zitten allemaal min of meer verplicht in een soort retraite. Weinig afleiding van buitenaf. En ja, het is zoals altijd weer eens heel ongelijk verdeeld in de wereld: een heleboel mensen werken zich momenteel een slag in de rondte.
Alleen de wetenschap dat er pijn onder boosheid schuilt, kan verzachten bij degene die boosheid te verduren krijgt. Fijn dat je hier weer aan herinnert. En vandaag maatschappelijk: al die boze jongeren? Welke pijn, welk gemis schuilt daar onder? Wat is wijsheid voor ouders, buurtwerkers, leerkrachten en de politiek?
Jazeker, het helpt heel erg als je de pijn onder de boosheid ziet. In plaats van je te gaan verdedigen kun je dan gewoon vragen wat er is en daardoor luwt de boosheid van de ander vaak heel snel.
Je voert een heel moeilijk punt aan door te vragen wat wijsheid is voor ouders, enz. Natuurlijk is het goed om begrip te tonen, maar soms moeten er ook gewoon grenzen gesteld worden. Net zoals bij kleine kinderen. Die moet je soms ook krachtig tot de orde roepen, terwijl je daarnaast ook begrip kunt tonen.
Maar hoe dat maatschappelijk moet? Moeilijke puzzel!
Hoi Riekje
In deze roerige tijd waarin boosheid zich in de meest extreme vormen laat zien, is inkeer en het doorleven en delen van onderliggende pijn bijna letterlijk van levensbelang. Dit zelf voor te leven en niemand proberen te overtuigen van zijn of haar waarheid is volgens mij het enige wijze wat we kunnen doen.
Ik ben het helemaal met je eens, maar ik vraag me de laatste tijd vaak wel af of alle woede niet de overhand krijgt. Ik schrik van alle woede op straat en op internet. Maar je hebt gelijk: anderen van je gelijk proberen te overtuigen heeft meestal een averechts effect. Laten we hopen dat het tij een beetje keert de komende tijd.
Een heldere samenvatting van wat ik eerder in je mooie boeken las.
Even weer een lichtje op het vaak donkere pad, zodat we weer een stap kunnen zetten.
Dankjewel!
Carolien
Oh, dat wil ik graag zijn: een lichtje op een pad! Blijf vooral lopen!
Beste Riekje,
bedankt voor je blog
Ook dankbaar over je lezingen op de retraites in Cadzand, vooral deze over boosheid. Ik heb er toen veel aan gehad. Nu deze blog te lezen is een goede reminder.
In verbondenheid, Ann
Goh, dat is al lang geleden; Cadzand.
Wat een lange verbondenheid!
Veel dank Riekje. Zo herkenbaar.
Afgelopen weekend liet mijn kleinzoon Max van bijna vijf mij een kleurig plak/tekenwerk zien.
Kijk oma ik was heel boos, toen ging ik dat maken. En toen was ik niet meer boos.
Ik was geraakt door hoe hij die omkeer beleefde. En ‘s avonds was er jouw blog.
Oh, wat een leuke coïncidentie! Geweldig dat zo’n klein kind zijn boosheid helemaal weg kan plakken! Moeten wij misschien ook gaan doen. Dan levert een boze bui ook nog iets moois op!
Lieve Riekje.
Hartelijk dank voor je heldere blog waarin je je eigen proces beschrijft en ons ook nog verblijdt met een mooie analyse van “boosheid”! Ja, ik ervaar ook een leven lang leren en pas nu op mijn zeventigste word ik irritatie en boosheid in mezelf gewaar. Eerder bewoog ik altijd mee en was me wel van verdriet, blijheid en angst bewust maar rationaliseerde boosheid weg en/of vond boosheid ongepast.
Ik herinner me dat je ergens schreef over het feit dat je jarig bent eind januari.
Van harte gefeliciteerd en blijf nog lang gezond en wel, en mij/ons verrassen met je blogs.
Lieve groet van Mariose
Ja, zo blijf je van alles leren tot op je oude dag. Hierboven schreef ik aan Marijke, die vertelde dat ze haar boosheid niet gemakkelijk herkent, dat ze waarschijnlijk te flexibel was. En jij schrijft ook, dat je met alles meebewoog, en je ongenoegen wegrationaliseerde. Tja, flexibiliteit is enerzijds een capaciteit en onmisbaar in relaties, maar als je al te flexibel bent loop je de kans jezelf tekort te doen. Het heeft alles te maken met jezelf de moeite waard vinden, als je het mij vraagt.