Alweer de overgang

Het hoort kennelijk bij de tijd van het jaar, want in 2021 schreef ik in februari een blog over de overgang, in februari 2022 schreef ik een blog over menstruatie en endometriose en nu wil ik het weer over de overgang hebben. Deze keer naar aanleiding van de Britse documentaire ‘Sex, mind and the menopause’ van Davina Mc Call (Canvas, 21-10-2022) en een uitzending van De Publieke Tribune (NPO 2, 4-12-2022).   

Ik moet zeggen dat ik behoorlijk onder de indruk was van de wetenschappelijke informatie (van vnl. Amerikaanse neurowetenschappers) die in de Britse documentaire aan de orde kwam. Het werd me bijvoorbeeld duidelijk wat er zich tijdens de overgang in de hersenen afspeelt. Door het dalen van het oestrogeen-niveau verandert de werking van de hypothalamus en de hersenstam, waardoor hersenmist, opvliegers en slapeloosheid ontstaan. Ook de beelden van ct-scans, waarop zichtbaar wordt dat het energieniveau in de hersenen in de loop van de overgang met ongeveer een kwart afneemt, vond ik indrukwekkend. Er werd ook een verband aangetoond met het later optreden van de ziekte van Alzheimer: veel meer vrouwen dan mannen krijgen Alzheimer. 
Volslagen nieuw was voor mij dat de menopauze voorafgegaan wordt, al jaren voordat de menstruatie definitief wegblijft en de eerste opvliegers zich voordoen, door de ‘peri-menopauze’ en dat er dan ook al iets aan klachten te doen is of liever gezegd: gedaan zou moeten worden. Ook wist ik niet dat de meeste suïcide bij vrouwen voorkomt in deze leeftijd: van 44 tot 49 jaar.
Wat veel indruk op mij maakte was, dat er met veel waardering werd gesproken over hormoontherapie. Liever gezegd: hormoontherapie werd sterk aanbevolen. Oók testosteron werd aanbevolen. Hierover verderop nog meer. 

In het programma De Publieke Tribune was vooral aandacht voor de gevolgen van de overgang op de werkvloer. Coen Verbraak interviewde onder meer een crisis-manager van Rijkswaterstaat, de secretaris generaal van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, een bedrijfsarts, een gynaecoloog, een maatschappelijk werkende en een verzorgende. De torenhoge kosten van het ziekteverzuim ten gevolge van de overgang kwam aan de orde en de verwarring tussen depressie, burnout en overgangsklachten werd benadrukt. Belangrijk, omdat overgangsklachten heel anders behandeld moeten en kúnnen worden, dan een een depressie of een burnout. 
Er werd met veel waardering gesproken over overgangsklinieken, maar ook de ontkenning van het probleem door vrouwen zélf kwam ter sprake. Niet alleen de crisismanager en de bedrijfsarts noemden dit, ook in straat-interviews bleek dat vrouwen het er niet over wilden hebben. In mijn blog uit 2021 schreef ik al dat Linda de Mol de overgang niet een ‘sexy onderwerp’ vond en het er niet over wilde hebben in haar blad.

In deze uitzending viel mij overigens heel erg op, eerlijk gezegd schokte het mij, dat er door de vrouwen hartelijk werd gelachen om de twee fragmenten uit shows van Joep van ’t Hek en Hans Teeuwen, die tussen de interviews door werden getoond. De beide cabaretiers lieten zich in die fragmenten op een in mijn ogen weerzinwekkende manier uit over de ‘walgelijke onaantrekkelijkheid’ van vrouwen in de overgang. “Jullie lachen daarom?” vroeg Verbraak verbaasd en in mijn ogen zeer terecht, want ik had er helemaal niet om kunnen lachen. Integendeel: ik was woedend op deze twee ‘alfa-mannetjes’ die de lachers op hun hand kregen door vrouwen belachelijk te maken. Wat een goedkope ‘humor’! 
En dat, terwijl deze twee fragmenten werden getoond om te illustreren hoe misprijzend er in de maatschappij naar de overgang wordt gekeken. Niemand had waarschijnlijk verwacht dat de vrouwen erom zouden gaan lachen.

Zoals gezegd: ik verbaasde me er ook over en ik concludeer hieruit dat de overgang kennelijk nog wel ‘een dingetje’ is voor vrouwen. Hoe kijken wij eigenlijk naar onszelf en onze overgang? Vinden wij onszelf ook walgelijke, verwelkte, oude vrouwen om wie je het beste maar een beetje kunt lachen?  

Hoe kijken wij? Met welke blik? Vinden wij nog steeds dat we niet moeten zeuren en maar moeten doorzetten? Ikzelf dacht dat indertijd wel, het voorbeeld volgend van mijn moeder die ook nooit een kik heeft gegeven. Ik ben wel een paar keer naar de huisarts gegaan met vermoeidheidsklachten en slapeloosheid. Hij dacht aan een burnout. Maar wat doe je als ZZP-er? Je werkt gewoon door. Je moet wel: brood op de plank. Vreemd trouwens, dat ik zelf niet aan overgangsklachten dacht. Ronduit kwalijk, dat de arts dat ook niet deed.
Of kijken we naar onszelf met de strenge ogen van Calvijn? Al noemen we ons misschien niet godsdienstig en zijn we niet kerkelijk, we zijn wel Nederlanders en Nederland schijnt een van de zeer weinige landen te zijn, waar bevallingen zonder verdoving heel gebruikelijk zijn. Er wordt hier ook veel minder vaak hormoon-suppletie voorgeschreven dan in bijvoorbeeld Amerika en Frankrijk. In de Nederlandse samenleving vinden wij kennelijk dat pijn en lijden nu eenmaal bij het leven horen en zéker bij het vrouw-zijn. Hoe Calvinistisch is dat?

Wat de schadelijkheid van hormoontherapie betreft: de geïnterviewde gynaecoloog vertelde dat er twintig jaar geleden een onderzoek is gepubliceerd waarin het gebruik van hormonen werd gekoppeld aan het ontstaan van kanker. Dat onderzoek kreeg enorm veel aandacht in de pers met het gevolg dat het gebruik van hormonen dramatisch daalde en het onderwerp ‘overgang’ uit de aandacht verdween: er was immers niets aan te doen? Dus niet klagen, maar dragen.
Inmiddels is het betreffende onderzoek opnieuw bekeken en is gebleken dat de schadelijkheid behoorlijk meevalt. Ook zijn er nieuwe, minder schadelijke hormoonpreparaten beschikbaar die de meeste overgangsklachten zo ongeveer wegnemen, maar die óók beschermen tegen hart- en vaatziektes. Mooi meegenomen, want inmiddels is gebleken dat er veel meer vrouwen sterven aan hart- en vaatziektes dan aan kanker. 
Hoe kan het, dat ik dat allemaal niet wist? Maar veel erger: hoe kan het dat ook heel veel artsen hiervan nog steeds niet op de hoogte zijn, zoals de bedrijfsarts en de crisis-manager wisten te vertellen?

Nou ja, laten we blij zijn dat er nu wel artsen en onderzoekers zijn die zich met de overgang bezig houden. Als ik Davina Mc Call mag geloven, zijn er zelfs nieuwe medicijnen in de maak. Maar misschien is wel de belangrijkste boodschap die ik heb overgehouden uit de beide uitzendingen, dat vrouwen zélf de overgang veel meer aandacht moeten geven. Je kunt geen zorg verwachten als je geen zorg vraagt. Het begint ermee dat we onszelf en onze klachten serieus nemen. We hoeven ons nergens voor te schamen, we hoeven onszelf ook niet te veroordelen als aanstelsters, en we hoeven al helemaal niet dapper dóór te zetten. Juist niet! We moeten onszelf (en onze dochters) beter informeren, maar ook onze mannen, werkgevers en leidinggevenden. Ik hoop van harte dat het leven van alle vrouwen daardoor beter zal worden.