Ik zit in ons huis in Frankrijk te mailen en een blog te schrijven, net als thuis. Ik heb zoals altijd mijn computer meegenomen, dus ik kan gewoon doorgaan met deze voor mij dagelijkse dingen. Ik luister daarbij naar muziek. Ook net als thuis. Behalve één ding: het geluid. Het geluid is hier totaal anders. Ik beschik hier namelijk niet over mijn drie speakers: twee voor de hoge tonen en eentje voor de lage. Die staan nog op mijn bureau thuis.
Ik ben heel blij met die speakers, want ik luister heel erg graag naar muziek als ik aan het werk ben en door de speakers klinkt de muziek prachtig. Ik ben vooral heel blij met de speaker voor de lage tonen, omdat die niet alleen prachtige lage tonen maakt, maar ook een juweel is wat vormgeving betreft. We hebben hem zeker 45 jaar geleden gekocht, in Groningen, in een winkel speciaal voor Apple-apparatuur. Ik weet nog dat we hem toen heel erg duur vonden, maar ik was op slag verliefd op het ding, dus we kochten het. En nog steeds kan ik er maar niet genoeg van krijgen: wat een prachtige vormgeving en wat fantastisch dat hij doorzichtig is! Je kijkt er dwars doorheen en ziet alle geheime en voor mij volledig onbegrijpelijke piefjes en poefjes, die kennelijk nodig zijn om de prachtige, donkere, warme klanken te vormen. Een compleet wonder. Maar ook een esthetisch wonder! Dus ja, ik geniet altijd heel erg van de muziek die ik beluister als ik aan het werk ben. Dankzij de speakers.
https://www.youtube.com/watch?v=UKRY63Buv6A
Maar nu dus niet. Als ik de muziek van Satie aanzet die ik regelmatig beluister, komt het geluid niet uit de speakers, maar uit mijn computer. Een min of meer blikkerig, niet bepaald mooi geluid. Doordat ik het volume niet voldoende open gedraaid kan krijgen klinkt het ook vaag, als van een afstand. Jan zou zich gruwend omdraaien bij het horen van zulk slecht geluid. Ik normaal gesproken ook.
Maar nu niet. Deze keer gebeurt er iets met me bij het horen van deze vage klanken dat je niet zou verwachten: ik laat me er door ontroeren. Natuurlijk is de muziek van Satie op-zich al min of meer melancholiek en daardoor ontroerend, maar nu het zo vaag en als van een afstand klinkt, ontroert het me op een heel speciale manier. Om precies te zijn: niet de muziek zelf ontroert me, maar de afstand.
Het lijkt op de ontroering die me soms overvalt als ik door een straat loop en hoor, dat er in een van de huizen muziek gemaakt wordt. Iemand speelt piano, of viool of klarinet, wat ook maar. En dat geluid vang ik op. Ergens zit iemand muziek te maken. Maar wie? En waar? Ergens moet de plaats zijn waar de muziek voluit klinkt; in haar volle schoonheid. De klanken ontsnappen uit een ruimte vol schoonheid en harmonie; een klein paradijs.
Dit op afstand horen van muziek stemt me altijd weemoedig; een beetje droevig. Maar het is een zoete droefheid. Omdat ik weet dat de klanken uit zo’n mooie ruimte komen. Daardoor is het ook een soort verlangen. Ik wil ook op die plaats zijn, in dat paradijs.
Opvallend genoeg voelt het ook aan als heimwee. Alsof ik deze plaats al ken. Ik was er al eens, maar ben er niet meer. Ik heb de plaats verlaten, ben eruit verdreven, weggegaan, hoe dan ook; ik ben er niet meer.
Dezelfde melancholieke stemming overvalt me als ik het slechte geluid uit mijn computer hoor. Het is weer alsof ik vanaf een afstand verbonden ben met een prachtige sfeer; een ver weg gelegen plaats van harmonie en schoonheid. Weer is er de ontroering door de klanken. Weer is er het verlangen en het heiwee door de afstand. Wat een vreemd, ver weg, steeds verder weg uit-reikend gevoel is dit. Waar naartoe reikt het uit?
Ben ik de enige die dit gevoel kent? Nee, ik ken mensen die dit gevoel meteen herkenden als ik hen erover vertelde. Kent iedereen dit dan? Ligt het in ons opgeslagen? Is het een oeroud verlangen naar een harmonie die we allemaal kennen? Vanuit de baarmoeder misschien? Of reikt het uit naar een nog verderaf gelegen oorsprong van ons wezen? Weten we nog waar we vandaan komen en verlangen we er naar om daar weer naartoe te gaan; een gelukzalige, innerlijke rust, die wordt opgeroepen door deze atmosfeer vol prachtige klanken?
Ik kan deze vragen niet beantwoorden. Dat hoeft voor mij trouwens ook niet. Ik laat ze maar drijven in me. Samen met de weemoedige en verlangende klanken.
Dag Riekje, behalve dan de mooie Apple speakers, zou ik dit prachtige verhaal zelf geschreven kunnen hebben. Ik heb dit gevoel ook wel eens proberen over te brengen maar het blijft toch moeilijk.
Dankjewel
Ja, het is een heel bijzonder gevoel en moeilijk te verwoorden. Fijn om zoveel herkenning bij je te voelen.
Dag Riekje, Mooi, zoals je dit beschrijft . Geraakt was ik ook omdat ik vanmorgen dezelfde ervaring had bij Satie. Toeval?? Jij in Frankrijk, ik in Nederland? .Door het stralende zomerweer stonden veel deuren en ramen in de laan waaraan ik woon open. Ik dronk een kop koffie in de tuin en ineens klonk vanuit een huis verderop Satie……met fouten gespeeld, fouten corrigerend, zoekend, aarzelend., maar het riep al die gevoelens op die jij beschreef.
En er was ook de ontroering van de schoonheid van het niet-perfecte, het onverwachte, ik zocht het niet op, had het niet onder controle, het overkwam me .
Dank voor het delen,
Nan
Nou, dat is wel een heel toevallige samenloop van omstandigheden, want Satie hoor je niet zo vaak. Wat mooi, om iemand zo zijn best te horen doen op het spelen van die muziek. Ja, zulke gevoelens overvallen je, dat is het mooie ervan.
Dankjewel voor je reactie.
Lieve Riekje,
Enkele maanden geleden liep ik buiten en werd ik overweldigd door prachtig pianospel. Je kon horen dat het geen opname was, maar het was werkelijk virtuoos. Later kwam ik erachter dat het Teun van Doorn (12 jaar) was die Fantaisie-Impromptu op. 66 in cis van Chopin oefende voor het Christinaconcours. Als ik zoiets hoor voel ik de spiertjes van mijn oren trekken , alsof mijn oren nog iets verder opengetrokken worden. Ik werd geraakt door de mooie klanken.
En ja, Satie is ook prachtig…. Harmonie en schoonheid is overal als je het wilt zien, tegelijkertijd is er zoveel pijn. Ik ervaar twee werkelijkheden, in de ene is er alleen harmonie en schoonheid, in de andere werkelijkheid zit er een dikke laag vuil overheen. We kunnen nog veel oppoetsen.
Fijne zonnige dag.
Ja, dat gevoel ken ik ook: dat er zoveel schoonheid en rijkdom is, maar ook zoveel pijn en armoede. Ik denk dat het goed is om je dat steeds te beseffen, maar ik probeer mezelf er wel van te weerhouden om niet volop te genieten van de schoonheid als die er is, door gedachten op te roepen aan alles wat lelijk is, zodat ik daarmee mooie als het ware wegvaag. Ik betrap mezelf er nogal eens op dat ik dat doe.
Bonjour Riekje,
Heel herkenbaar, al was het maar omdat deze prachtige dome ook onder mijn bureau staat.
Mij treft vooral de context waarin deze ervaringen ontstaan: er komen geluidgolven in de lucht, van jouw laptop speakertje net iets andere dan van de dome maar toch, bij dezelfde muziek,in hoge mate dezelfde. Die treffen dan je trommelvlies en via een fijnmechaniek van ongelooflijke precisie (hamer, aambeeld en stijgbeugel) wordt er een electrisch stroompje van gemaakt dat naar het gehoorcentrum van je brein gaat. En daar besluit ‘iets’ dat er een berichtje naar je amygdala moet dat er weemoed moet worden opgewekt, of afschuw. Dat is zeer reductionistisch gedacht, ik weet het, maar het proces speelt zich wel af. En ik vind het moeilijk te rijmen met de diepgang en het wezenlijke dat ik bij het opkomen van gevoelens kan ervaren.
Ja, dat is en blijft een raadsel; wat zijn gevoelens eigenlijk en wat is bewustzijn?
Hoe bestaat het allemaal?
De moderne neuro-wetenschappen doen allerlei onderzoek naar het bewustzijn en beweren daarin vorderingen te maken, maar voor mij blijft het allemaal onbegrijpelijk. Dat er in mijn hersenen gebieden oplichten wanneer ik iets ervaar zal wel, maar dat staat voor mijn gevoel zo ongeveer los van wat ik ervaar. Het zijn in ieder geval twee heel verschillende gebieden. Wel verbonden, maar toch twee verschillende ‘werkelijkheden’.
Afwachten dan maar wat de neuro-wetenschappers er van gaan zeggen. Tot die tijd blijf ik het doen met mijn gevoelens en ervaringen.
Wat zeggen de boeddhisten hier trouwens van?
Zoals je weet zijn er erg veel scholen en richtingen in het boeddhisme. Ik weet niet of een daarvan zich in de moderne neurowetenschap heeft verdiept. Vanuit mijn eigen ervaring kan ik zeggen dat Thich Nhat Hanh in een retraite met wetenschappers (To use the mind to go beyond the mind) niet erg onder de indruk was van de bevindingen van de neurowetenschap. Toen (2006) was net vastgesteld dat in je brein al de beslissing was genomen die jijzelf(?) nog moest nemen. Ik kreeg de indruk dat hij het details vond op grofstoffelijk niveau, niet op bewustzijsniveau.
Ik geloof dat vrijwel alle boeddhistische richtingen zich beroepen op de Abhidharma als het gaat om, wat wij nu psychologische processen noemen. In het onderhavige geval gaat het geluidsignaal dan naar je auditieve bewustzijn, dat weer verbonden is met je opslagbewustzijn waar je herinneringen aan deze muziek liggen opgeslagen, inclusief gevoelens en emoties. Het horen geeft water aan het herinneringszaadje waardoor het zo groot kan worden dat het in je dagbewustzijn komt, als directe ervaring en bijbehorend affect. Ook de Dalai Lama maakt, in een discussie met neurowetenschappers een onderscheid tussen wat er in de hersenen gemeten wordt en de verschillende bewustzijnsstaten. Bij een diepe concentratie op het nu, hebben auditieve signalen een heel ander effect op je bewustzijn dan wanneer je in je dagbewustzijn verkeerd. Kortom, een echt antwoord heb ik nooit gehoord maar hersenactiviteit en bewustzijn vallen niet samen. Bewustzijn is veel groter.
Dank voor je informatie over de boeddhistische visie(s).
Dat het auditieve signaal naar het opslagbewustzijn gaat vind ik heel logisch.
Ik kan me helemaal vinden in wat je vertelt over de visie van de Dalaï Lama; dat de auditieve signalen op de verschillende bewustzijnsniveau’s hele andere effecten hebben. Ik ken uit ervaring dat dezelfde muziek in de ene situatie volslagen anders klinkt dan in een andere situatie. Hoogst interessant!
Hallo Riekje. Het is vrijdag ochtend op Cape Cod, we zijn net definitief verhuisd. Vele dozen uitgepakt, en daar kwam ik je boek “afscheid nemen” tegen, een van de vele boeken die mijn schoonmoeder ons gegeven had over de jaren. Nooit gelezen, geen tijd …Nu Geen plaats meer, dus veel boeken moeten weg. Best moeilijk afstand te doen van verhalen, gekocht of gekregen, dus om die reden bladerde ik er door heen, en wilde meer weten over de schrijver. Kom ik op je blog, lees ik over je liefde voor muziek. De foto is volgens mij een Harman Kardon speaker. Quite ok. Ik heb zelf jaren voor Bowers & Wilkins gewerkt, en, biased, kan je aanraden een Zeppelin aan te schaffen, of kijken naar de formation line. Heel toevallig de sequence van deze ochtend, maar denk dat je heel veel plezier van B&W loudspeakers zult hebben, Listen and You”ll see ! Ik zelf ga je boek lezen, maar dacht, this is a coincidence, drop Riekje a line:) Thanks
Jeetje, Cape Cod dat ligt zo ongeveer aan de ander kant van de aardbol. Lijkt me een prachtig eiland. Bijzonder hoor, om daarvandaan een reactie te ontvangen.
Mijn speaker is inderdaad een Harman Kardon speaker.
Ja, ik houd erg van muziek. Op dit moment luister ik naar Schuman, gespeeld door Youri Egorov. Prachtig.
Ik ben erg benieuwd wat je van mijn boek ‘Afscheid nemen’ zult vinden. Laat het me weten! De wereld van emoties en wat dies meer zij, is wel een heel andere dan die van techniek. Mooi, dat die twee werelden op deze manier per coïncidentie bij elkaar kwamen. Dank voor je line!